« Ona bere gaitzekin | Barraren atzetik mundua »
Ezezaguna helbide honetan / Kathrine Kressmann Taylor (Ramon Etxezarreta) / Erein, 2003
Genero epistolarra aldarri Patxi Zubizarreta / 111 aldizkaria, 2022-10-21
Beharbada ez da oso ezaguna Katherine Kressmann idazlea. Portlanden —Oregon— jaio zen, 1903. urtean. Publizitate arloan lan egiten ari zela, Elliot Taylor-ekin ezkondu zen eta New Yorken “Story” aldizkarian argitaratu zuen “Ezezaguna helbide honetan” kontakizun laburra. Beharbada Kressmann Taylor idazlea ezagunagoa da, hain zuzen ere gaitzizen horrekin argitaratu behar izan zuelako bere narrazioa: argumentua gogorregia izan, nonbait, emakume baten izenean agertzeko.
Beharbada “Address Unknown” edo “Ezezaguna helbide honetan” esakunea ere ez da oso ezaguna. Gutunak idaztea —eta jasotzea— usadio zaharkitua den honetan, beharbada argitu beharra dago ohar horrekin adierazten dela hartzaileak ez duela eskutitza jaso, muzin egin diola, edo helbidea aldatu duela, eta posta zerbitzuak igorleari itzuliko diola gutuna.
Ipuina 1938. urtean argitaratu zen eta harrezkero hainbat bertsio ezagutu ditu, guztiak ere arrakastatsuak: aldizkariak, liburuak, antzerkia… Genero epistolarraren adibide gorena da eta San Frantziskon arte galeria bat zuten bi bazkide lagunen ibilbidea du ardatz, batez ere haietako bat Alemaniara itzuli, eta nazismoak eragingo dion aldaketaren ondorioz. Elipsia baldin bada literaturaren baliabiderik funtsezkoenetako bat, nekez aurki daiteke adibide hoberik: zenbat, zein sakon eta, batez ere, zeinen asaldagarri adierazten duen hain elementu gutxirekin.
“Ezezaguna helbide honetan” 2003an plazaratu zuen Erein argitaletxeak. Katherine Kressmannek dio pasadizo bat izan zuela narrazioaren abiapuntu: antza, bi adiskide zintzo Estatu Batuetatik Alemaniara itzuli ziren eta, luze gabe, nazismoa berenganaturik, Kaliforniara bueltatu ziren batean, lagun judu ohi bat ikusi, hura gaitzetsi, eta bizkarra eman zioten. 2003. urtean Euskal Herrian ez zen giro. Ez zen kasualitatea izango liburua Ramon Etxezarretak euskaratu izana. 2022. urtean munduan ere ez da giro. Eta ez da kasualitatea liburu hau izatea gomendio.
Esan beharra daukat bi hamarkadotan denbora arin igaro dela, baina liburua inondik ere ez dela zahartu, eta edizio berritu baten beharrean dagoela; itzulpenak ez duela laguntzen testuaren zirrara etiko-estetikoak sentitzen. Esan beharra daukat izenburu eredugarri eta kuttunenetakoa zaidala, eta goitik behera irakurri, aztertu eta barneratu dudala. Eta, zentzu horretan, aitortu beharra daukat kontakizun hau “Hiru gutun Iruñetik” nobelarako baliatu nuela, bereziki lehen atala egituratzeko —testua jatorrizkoaren zordun da eta aipua, halaber, haren erakusgarri—. Irakurleari biziki gomendatzen diot irakurketa ustez arin hau eta literaturazale amorratuari edo idazketa lantegietan dabilkeenari itzulpenak erkatzea aholkatzen diot, eta aipatu nobelako atala gainbegiratzea, dramak drama, literatura dibertimendu moduan ere nola eraiki daitekeen ikusteko.
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hamlet
William Shakespeare
Aritz Galarraga
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro