kritiken hemeroteka

8.412 kritika

« | »

Ezezaguna helbide honetan / Kathrine Kressmann Taylor (Ramon Etxezarreta) / Erein, 2003

Genero epistolarra aldarri Patxi Zubizarreta / 111 aldizkaria, 2022-10-21

Beharbada ez da oso ezaguna Katherine Kressmann idazlea. Portlanden —Oregon— jaio zen, 1903. urtean. Publizitate arloan lan egiten ari zela, Elliot Taylor-ekin ezkondu zen eta New Yorken “Story” aldizkarian argitaratu zuen “Ezezaguna helbide honetan” kontakizun laburra. Beharbada Kressmann Taylor idazlea ezagunagoa da, hain zuzen ere gaitzizen horrekin argitaratu behar izan zuelako bere narrazioa: argumentua gogorregia izan, nonbait, emakume baten izenean agertzeko.

Beharbada “Address Unknown” edo “Ezezaguna helbide honetan” esakunea ere ez da oso ezaguna. Gutunak idaztea —eta jasotzea— usadio zaharkitua den honetan, beharbada argitu beharra dago ohar horrekin adierazten dela hartzaileak ez duela eskutitza jaso, muzin egin diola, edo helbidea aldatu duela, eta posta zerbitzuak igorleari itzuliko diola gutuna.

Ipuina 1938. urtean argitaratu zen eta harrezkero hainbat bertsio ezagutu ditu, guztiak ere arrakastatsuak: aldizkariak, liburuak, antzerkia… Genero epistolarraren adibide gorena da eta San Frantziskon arte galeria bat zuten bi bazkide lagunen ibilbidea du ardatz, batez ere haietako bat Alemaniara itzuli, eta nazismoak eragingo dion aldaketaren ondorioz. Elipsia baldin bada literaturaren baliabiderik funtsezkoenetako bat, nekez aurki daiteke adibide hoberik: zenbat, zein sakon eta, batez ere, zeinen asaldagarri adierazten duen hain elementu gutxirekin.

“Ezezaguna helbide honetan” 2003an plazaratu zuen Erein argitaletxeak. Katherine Kressmannek dio pasadizo bat izan zuela narrazioaren abiapuntu: antza, bi adiskide zintzo Estatu Batuetatik Alemaniara itzuli ziren eta, luze gabe, nazismoa berenganaturik, Kaliforniara bueltatu ziren batean, lagun judu ohi bat ikusi, hura gaitzetsi, eta bizkarra eman zioten. 2003. urtean Euskal Herrian ez zen giro. Ez zen kasualitatea izango liburua Ramon Etxezarretak euskaratu izana. 2022. urtean munduan ere ez da giro. Eta ez da kasualitatea liburu hau izatea gomendio.

Esan beharra daukat bi hamarkadotan denbora arin igaro dela, baina liburua inondik ere ez dela zahartu, eta edizio berritu baten beharrean dagoela; itzulpenak ez duela laguntzen testuaren zirrara etiko-estetikoak sentitzen. Esan beharra daukat izenburu eredugarri eta kuttunenetakoa zaidala, eta goitik behera irakurri, aztertu eta barneratu dudala. Eta, zentzu horretan, aitortu beharra daukat kontakizun hau “Hiru gutun Iruñetik” nobelarako baliatu nuela, bereziki lehen atala egituratzeko —testua jatorrizkoaren zordun da eta aipua, halaber, haren erakusgarri—. Irakurleari biziki gomendatzen diot irakurketa ustez arin hau eta literaturazale amorratuari edo idazketa lantegietan dabilkeenari itzulpenak erkatzea aholkatzen diot, eta aipatu nobelako atala gainbegiratzea, dramak drama, literatura dibertimendu moduan ere nola eraiki daitekeen ikusteko.

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hamlet
William Shakespeare

Aritz Galarraga

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak