susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Labur eta zorrotz | “Hogeita hamar urte igarota ura bere bidean” »

Denboraren izerdia / Xabier Montoia / Elkar, 2003

Heroiak eta traidoreak Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2003-03-30

Heroiaren eta traidorearen gaia berriro Euskal herrian kokatuta. Oso pelikulako gaia, liburuaren aurrealdea ere oso pelikulakoa den bezala, itzal-argitan ageri diren pistolero horiek, lerroan jarrita norbaiten bila balihoaz bezala. Protagonista Jon Ezenarro da, zine-produktorea, Sam Peckinpah maite duen produktorea. Baina nire galdera da, nork ez du Sam Peckinpah maite? Jon Ezenarrok bere iraganeko historia du, egunen batean lehertu egiten zaiona, hankaz gora utzirik haren izaera. Izan ere, Jon Ezenarro, garai batean ETAkoa izan bazen ere, polimilia hain zuzen, beste asko bezala.

Orain, ordea, ez du zerikusirik ETArekin; alderantziz. Batzuek halakoak izendatzeko “damutu” hitza erabiltzen dute, zentzu peioratiboan, baina ez naiz hasiko damuari buruz pentsatzen dudana hemen esaten. Hori nobelaren lehen zatian gertatzen da. Lehendabiziko orrialdeetan ematen zaigu Jon Ezenarroren erorikoaren berri. Eta lehen zatia, Madrilen gertatzen dena, nobelak dituen bietatik topikoena da, nire iritzian; gutxien aportatzen duena.

Jon Ezenarro, nobelaren bigarren zatian, bere sorterrira joaten da, bere ama bisitatzera. Uda da Gasteizen, Montoiak, itxura denez, ederkien ezagutzen duen hirian, eta han, hiriburu horretan, bere iragana etorriko zaio bila, bere iraganak joko du bete-betean, iraganak soilik dakien bezala.

Han aurkituko baitu berak, ustez, betiko ahaztua eta atzean utzia zuen mundua. Bukaera efektista eta trukulentoa da; nobelan zehar dabilen tesia agerian uzten duena. Baina aitortu behar dut, bigarren zatia, batez ere, ondo eramana dagoela, eta ez zaiola indarrik falta. Nire arazoak bestelakoak dira, Montoiaren nobela honetan, fikzioaren izenean, bizi diren pertsonaiak azaltzen baitira, izen eta abizenekin, denak maila berean, plano berean alegia, eta ez dakit noraino den hori, ez zilegi, literaturan dena baita zilegi, baizik eta etikoa. Baina tira, idazleak berak jakingo du zergatik fikzioaren izenean bizitzara egiten duen jauzi hori, jakinik bakoitzari berea eman behar zaiola, fikzioari fikzio eta bizitzari bizitza.