kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Poesia kaiera / Chuya Nakahara (Hiromi Yoshida) / Susa, 2017

Gitarraren hari alferrekoak Igor Estankona / Deia, 2018-03-24

Hiromi Yoshida ezaguna da Japoniako literatura gurera ekartzen. Takiji Kobayashiren “Nagusia kanpoan bizi da” itzuli zuen iaz Katakrak argitaletxearekin, eta oraingoan irakasle eta itzultzaile honek paratutako poema antologia bat dakargu orrialdeotara: Chuya Nakahararen poema zenbait, Munduko Poesia Kaiaren baitan Susak argitaratua. Itzultzaile lanetan ibili den Hiromi Yoshida euskara irakaslea da Tokion, euskara ikasteko metodoa asmatu du japoniarrentzat, eta ezaguna da Bernart Etxepareren “Linguae Vasconum Primitiae” japonierara ekarri zuelako. Hiromi Yoshidak Chuya Nakahara deskubritu digu beraz, Beñat Sarasolak hitzaurrean dioen moduan, hanka bat korronte surrealista berrietan eta bestea tradizioan zeuzkan poeta: “Haren poemetarik hainbat postal modukoak ditugu, istant baten erretratu poetiko labur-zehatzak, eta nahiz eta ez egon emanak neurri klasikoetan, poesia tradizional horren usaina aditzen da berehala. Deigarria da halaber poemetan azaltzen den denboraren kontzientzia; gauzen ahitzea eta denboraren igarotzea gai nagusietakoa da, eta esaterako, sarri erabiltzen ditu urtaroei egindako erreferentziak”.

Nakahara Yamaguchiko hirian jaio zen 1907an. Bere izena daroan poesiako sari literarioa ematen dute Yamaguchin urtero 1996tik. Dadaismoak erakarrita hasi zen idazten ikasle gazte zelarik eta, estilo berezi baten jabe, Nippon Unibertsitatean bor-bor zegoen giro literarioan nabarmentzen hasi zen. Athénneé Françaiseti eta Tokioko Kanpoko Hizkuntzen Unibertsitatetik igarota are nabarmenago eta markatuago bihurtu ziren bere estiloaren parte garaiko abangoardiak. Sinestesiaren, hotsen eta bulkaden poeta bihurtzen ari zen Nakahara: “Orain, neguko gau beltzaren sakonean,/ euria zarra-zarra ari du eta,/ nire amaren gerriko gaineko lokarria/ euriak eraman, eta zimelduta geratu da:/ jendearen gupidak/ noizbait izango ote zuen kolore laranja?”. Sasoi goiztiar horretakoak dira “Lau urtaroak” eta “Ergelen artaldea” aldizkarietako kolaborazioak.

Chuya Nakahara, apurka-apurka, sinbolismorantz egiten hasi zen. Baudelaire. Rimbaud. Behar bada larriminari eta oinaze espiritualari bide egiteko formak aurkitu zituen sinbolismoan. Bizitzaren aurrean adoregabe, gogo barik igartzen zaio poetari. Dena da beretzat, uneka, antzua: “Ilargia diz-diz/ Ilargia diz-diz/ Hara, Testilis eta Aminta/ Atera dira belardi gainera/ Gitarra ekarri dute/ Baina jotzeko asmorik ez”.

Meningitisak jota hogeita hamar urte gurirekin hil izan ez balitz norantza egingo zuen bere poesiak? Nakaharak aski gaitasun erakutsi zuen japoniar poesia betikoa eta korronte desberdinak nahasteko zein eboluzionatzeko, baina heriotza goiztiar horrek malditismora lotua utzi zuen betiko. Bohemia, parranda, bere poemen belztasuna, gaitza ikusteko zuen joera eta munduaren ikuskera… horiek dira bere marka: “Maite duguna hiltzen denean/ geure buruaz beste egin beharra dago./ Maite duguna hiltzen denean/ ez dago beste aukerarik.// Baina hala ere geure karmaren aginduz,/ biziraun beharrean aurkitzen bagara/ guztion onerako bizitzen jarraitzea da bidea,/ guztion onerako bizitzen jarraitzea da bidea”.

Horrelakoxea egingo zaizu zuri ere liburua: errainu ahul bat ikusiko duzu akaso han edo hemen. Baina iluntasunaren beraren distira baino ez da.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak