kritiken hemeroteka

8.545 kritika

« | »

Bizitzaren atea dukegu heriotza / Joxan Artze / Elkar, 2013

Aldatzen dena eta ez dena Igor Estankona / Argia, 2014-01-26

Deiako Ortzadar gehigarrirako aztertu genuenean Artzeren itzulerako lehen liburukia, alegia, Heriotzaren ataria dugu bizitza, genioen poema bakar luze bat osatzen zutela pieza labur indibidualek. Bada, bigarren emanaldi lez libratu digun Bizitzaren atea dukegu heriotza (Elkar, 2013) honekin argi geratzen da zazpi liburutan Artzek eskainiko digun lana manual bat izango dela debozionekoa; lehenean irakasten dira tonu nagusiak —filosofia, introspekzioa, metafisika— bigarrenetik aurrera gaztigaturiko irakurleak erabaki dezake jarraitu edo ez otoitz antzeko lan altu honekin, non faktoreen konbinazioak ez baitu emaitza aldatzen, soilik erritmoa eta bidezidorra xedatzen.

Nik hautua egin dut: Artzerekin noa ideia eta emozioen labirinto honetan azken bururaino. Distira berezi bat dauka bere lirikak bihurtzen duena naïfa eder, eta beste edozeinek pedanteki idatziko lukeena sakon. Indiako santuek ere ulertu zuten halako batean arima ondoen laztantzen duena poesia dela.

Isiltasunaren eta esanaren arteko esplorazioa da hemen ageri dena beste behin. Beste behin lanbroak ezkutatzen dizkigun bazterrak: “ez zaitugu ikusten / begiz ikusi nahi zaitugulako, / ez zaitugu entzuten, ezin zu ukitu, / belarriz entzun eta / eskuz ukitu nahi zaitugulako, // eta Zu, urrutiegi egon / eta hurbilegi, batera / begiz ikusi, belarriz entzun / eta eskuz ukitu ahal ukaiteko…”. Paradisua beraz ez dago inon, paradisua da dena. Den-dena. Hura ikusteko begiek izenak eta formak abandonatu behar dituzte, utzi egin behar diote egia fabrikatzeari.

Ez da poesia kriptikoa, ez da zaila, ez da erraza. Onik eta txarrik gabeko orrialdeotan beraz, miresgarriak dira Artzeren zubiak bakoitzaren ibai ertz pertsonaletara iristeko. Eta oraindik ikasten dabilenaren freskotasunarekin darabil betiko hitza poetak. Nabari da hautapen bat zehatza, lanketa bat fina, kondentsazioari ematen diona gradu bat gorena, ia sentsuala. Heriotzaz ari denean ere klasikoki dotore ageri da: “mihi hau zertarako ez badut zurekin mintzatzeko?”, edo “Ez dea bada hunkigarria / ikustea, nola den / arrosatxo xurigorria/ (…) / damurik gabe kiskaltzen”.

Betiko elementu ezagunekin eginak, erabiliz eta berrerabiliz liliak edo izarrak, oparitzen dizkigu eraikuntza berriak Artzek. Hauxe ote da azken labirintoa? Hauxe ote da ariketa-liburu definitiboa, mila aldiz birformulatu daitekeena? Iritsi ote gara iturburura?

Azken kritikak

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Haragizko erreformak
Mari Luz Esteban

Mikel Asurmendi

Eusqueraren Berri onac
Agustin Kardaberaz

Gorka Bereziartua Mitxelena

Juana
Jon Artano Izeta

Mikel Asurmendi

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Jon Jimenez

Simulakro bat
Leire Ugadi

Maddi Galdos Areta

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Ibon Egaña

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Paloma Rodriguez-Miñambres

Patrizioak eta plebeioak
Kepa Altonaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

Hedabideak