kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Larrepetit / Pello Lizarralde / Erein, 2002

Basajaun behatzailea Lander Garro / Gara, 2002-07-20

Egun hartan, bat ikusi nuen, kultura orrietako argazki batean, erabat hankaz gora. Hankaz gora, bai, orkatilei itsatsirik Jhon Smith gogoangarriak zeuzkala, bularreraino irekita zeraman kamiseta xume batekin batera. Argazkirako ez zituen buruko sasiak orraztu, eta horrez gainera, zeukan bizarrak ere basajaun itxura ematen zion Pello Lizarralde hari. Argazki haren inguruko lerroetara lerratu nintzen orduan.

Oro har, literatura gogoeta etengabean baldin badabil, bizirik irauteko oinarrien xerka, edota azken hatsa duintasunez emateko indarraren bila, zer esan estaturik gabeko nazioen kulturen baitako literatura txikiei buruz?

Honen harian zigortzen zuen kazetariak Lizarralde, betikoak diren kontuez galdezka: Nola euskal literatura? Nola euskal idazleak?

Zintzo, zuzen, zehatz, harro, jardun zen idazlea, beldurrik gabe, batere konplexurik gabe. Hankaz gora, sasiak buru gainean, irakurle urrien aurrean zenbait egia nabarmentzen. Eta ni, noski, jakin-minez.

Modu traketsean gogoratzen dut bertan zenbait printzipio aldarrikapen egiten zela. Hala idazlearen iradoki beharraren gainean, nola jakintzaren taularatzearen sotiltasunarenean. Esaten zuen, nolabait, ikasitakoarekin, erne behar duela jokatu idazleak, irakurlea aspertu nahi ezean behintzat, eta honi galdera soilak apalki pausatu behar zaizkiola, hura izan dadin erantzunaren bila higitzen dena. Euskal kulturan dabilen orok nozitu behar duen ekarpenaren arduraz ere aritu zen, eta azpimarratzen zuen erabat alferrikakoa dela xede hau, funtsean, literaturaren aurka baitoa.

Larrepetit abiada bizian irakurri dut, eta adostutako lehen ondorioa Lizarralderen koherentzia da. Literatura, literatura delako, eta hau, gainontzekoen larruan jartzeko ahalmena ere badelako. Liburu hau ez da kontzeptu ideia eta asmo handiki baten zerbitzuan jarritako testu dogmazalea. Ez da aiene bat. Hots, aiene bat da. Ez da sabelak sortutako intziri bat ere.

Isiltasuna. Imintzio txikien esanahai xumea. Hauen guztien gatibu den gizaki ezdeusak egiten ez dituen ahaleginak.

Hasieran, epikotasunez beterik zirudien istorio bateko pertsonaien epikotasun eza, arrunkeria. Distirarik gabe hornitutako hizketaldi sinesgarriak, zeinetan bizitzak berak hitz egiten duen, gizakion harrabotsaren beharrik gabe. Liburu zinematografikoa da zeharo, eta honen planoetan zuzendariak egiten duen olgeta saioa egundokoa da. Paisaia ñarbadura ugariren bitartez deskribatzen du, baina poesia neurtuaz, balizko zuzendari horren objektibotasuna betiere dotoretasunez gordez.

Joera honek eta hizketaldi etenkakoek lerro artean uzten duten tarte bikaina dela medio, irakurleak voyeurraren sentipena ere paira dezake, baina leunki, muturreko sentipenik gabe, apal, lizunkeria edo indarkeriaren eremu merkeetan jausi gabe.

Behatzearren apologia hutsa dirudi liburu honek. Behatze soila, behatzearen plazer hutsaren bila doana. Eta hor lotura bitxi bat gertatzen da, irakurlearen eta irakurritakoaren artekoa; lotura horrek lehenengoa bigarrengoaren amaierara patxadaz, oharkabean, eramaten du.

Liburu laburra da, eta darion xumetasunak ia-ia min ematen du. Niri une batzuetan Glengarri Glenrose filma etorri zait gogora. Eta hori asko esatea da.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak