kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Mendebaldearen mintzo mindua / Joseba Azkarraga E. / Euskaltzaindia-BBK, 2006

Piloturik gabe, zeru altuan Ibon Egaña / Berria, 2006-09-10

“Hegazkineko bidaiariek oso goian daudenean kabinan inor ez dagoela ohartzean zer sentitzen duten, ba horren antzekoa da gure esperientzia”. Joseba Azkarragak bere bigarren saiakeran jasotzen du Zygmunt Bauman soziologo poloniarraren irudi ezin grafikoagoa, gaurko Mendebaldeko zibilizazioak, edo bestela esanda, proiektu modernoak bizi duen noraezaren eta krisiaren erakusgarri; eta baita krisi horren ondorioz mendebalde horretako hiritarrok bizi dugun ezinegon eta angustiaren adierazgarri ere. Mendebaldearen mintzo mindua titulupean argitaratutako saiakera lanean Azkarragaren abiapuntua horixe da: modernitatea, azken lau mendeetan Mendebaldea itxuratu duen balioen multzoa krisian sartu da azken hamarkadetan, aro baten bukaera iragarriz, eta nolakoa izango den asmatzerik ez dagoen aro berriari bide emanez.

Piloturik gabe hegazkinean doan zibilizazio horren momentuko erretratua egiteko, Azkarragak atzera jotzen du, eta krisian sartu dena zer izan den, aldatu dena zer den azaltzen digu, hartara, iraganetik abiatuz eta harekiko kontrastean gaurkoa irudikatzeko. Ibilbide argumental molde klasikokoa baliatuz, lehenbizi modernitateak ekarri zituen promesak azaltzen ditu Azkarragak (eta beharbada puntu honetan, modernitatea definitzerakoan geratzen da hankamotz xamar saioa), funtsean, honetara biltzen dena: “gizakiak estreinakoz hezkuntzaren bidez autonomia eta askatasuna lortu ahal izango du”. Baina saiogilea modernitateaz ari bada haren irakurketa kritikoa egiteko da, egitasmo haren ahulguneak bistaratzeko batik bat; lehenik proiektu modernoaren inguruan antzinatik agertutako mesfidantzak bilduz, eta ondoren historian zehar egitasmo modernoaren gerizpean egin diren sarraskiak, hondamendi moral, ekologiko, humanoak… zerrendatuz eta haien irakurketa proposatuz.

Betiere ikuspegi kritikotik, ibilbide honetan zehar Azkarragak hainbat hipotesi plazaratzen ditu, zalantzari sarri zirrikitua zabalik utzita: industrializazioak lanaren inguruko moralaren galtzea ekarri zuela, holokaustoa modernitatetik bereizi ezin den gertakaria dela eta modernitatea ulertzeko holokaustoaz hausnartu behar dela, Jainko nagusiak hilagatik behar erlijiosoek indarrean dirautela, komunitate-sareek beharrezko izaten darraitela… Ikuspegi soziologiko eta historikoari, azkenik, dimentsio indibiduala ere gehitzen dio egileak, gaurko garaiak gizabanakoon psikologian eragiten dituen ondorioez gogoeta eginaraziz.

Soziologiaren eta bestelako gizarte zientzien atzoko eta gaurko izen handien ekarriak bilduz (Durkheim, Weber, Castells, Bauman…), gaurko mundua ulertzeko, eta honaino zerk ekarri gaituen konprenitzeko sintesi lan bikaina egin du Azkarragak; gaian aditua denari bainoago (hari orokorregi begitanduko zaio agian) irakurlego zabalagoari begira egina; alabaina, sintesi lan hutsetik harantzago joatea ere lortzen du lanak: irakurleari ahots propioz mintzatzea. Horretarako, bibliografia eta aparatu kritikoari esperientzia pertsonala gehitzen die abadinarrak, baita balizko objektibotasunik bilatzen ez duen perspektiba kritiko eta ideologiko zehatza ere. Halaber, Euskal Herritik egindako begiratua izanik, euskalduntasunari eta nazio arazoak modernitatearen garapenean eta krisian izan duen lekuari arreta berezia eskaintzen die Azkarragaren lanak. Hori guztia hizkuntza oso zaindu eta intentzio literarioz zipriztindutakoan.

Gaurko munduaren egoeraren inguruan esperantza faltsurik ez, baina argi pixka bat eta azalpen koherente bat bilatzen duenak badu non gozatua Mendebaldearen mintzo mindua honetan. Zer esanik ez inoiz hegazkin batean, zeru altuan, piloturik gabe bezala sentitu izan den irakurleak.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak