kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Ilargia ihesi / Rax Rinnekangas (Jose Fran Ispizua) / Erein, 1996

Inozentzia bera ere ihesi Miel Anjel Elustondo / Euskaldunon Egunkaria, 1996-04-20

Finlandiako Literatur Sari Nazionala jaso zigun nobela honek 1992an, eta 1996an, oraindik oraintsu, plazaratu du Erein argitaletxeak euskaraz. Hain justu, beste hizkuntza batera baino lehen euskarara izan da itzulia Ilargia ihesi. Trukean, suomieraz emango dute argitara Joxemari Iturralderen Izua hemen nobela ere, Finlandian bertan kokatuta baitago tolosarrarena. Itzultzaile lanak, berriz, Jose Fran Ispizua zumaiarrak bete ditu. Rinnekangas, Atxaga eta Iturralderen asmoak gauzatzeko moduan dira: bi herrialdeon literaturak harremanetan sartzea.

Finlandiako literaturaren ezagutzarik gabe ere “bere burua ulertu ahal izateko, Europako literatura gehiago irakurri behar du euskal irakurleak”, zioen Rinnekangasek berak, eta eremu urriko hizkuntzen literatura gogoan, hautu bikaina egin da Ilargia ihesi lanarekin. Autoreak berak hitzaurrean adierazten digunez, haurretako garaiak erabili zituen jirabueltaka buruan liburu honi taju ematerakoan: Finlandia iparraldeko baserri giroa, non bizi lagunak kristau estu bizi diren Jainkoagandik hain hurre, bekatutik hain urrun, soroetako lana dutela ardatz. “Jainkoak belarra, gu eta maitasuna sortu zituen, eta elkarketa natural haren menpean gauza inozente eta arriskutsu guztiak gertatzen utzi zuen”. Rinnekangasek idatzi hitzaurretik ari gara, inozentzia lan honetan giltza delakoan.

Ilargia ihesi-n hiru atal zinez bereizi ditugu: Poza batetik, Nahigabea bestetik, eta Bakea gero. Ekieran, anai-arreba bi eta beren lehengusua —hamalau-hamabost urteko neska-mutil gaztetxoak hirurak— pozik dira sexu-harremanetan ilargia lagun, inozente, harik eta gazteetarik bat hilik gertatzen den. Ondorioz, Nahigabea dugu bigarren atal: joan dira gau gozoak —ilargia ihesi—, eta tristura dator; eta izua, mesfidantza, kulpabilitatea, amorrua, gorrotoa… Sentipenok borbor nahasiko dira narratzailearen —lehengusuaren—pentsamenduan. Azkenik, Bakea-n, beste heriotza batek —heriotza iragarritakoak, alegia— bere bidera eramango ditu urak.

Ilargia ihesi-ri inozentzia dario: berez gertatuak dira bertako sexu-jolasak, heriotzak eta egoerak; egiatan, gauzak gerta zitezen utzi zuen Jainkoak eta ez jardun arrazoi gorde ezkutu bila. Arrazoi ageririk ezak —misterioak— kutsaturik dago nobela osoa, eta lirikotasunez. Helduek ezezik gazteek ere gogo onez irakurriko dute nobela hau, inork bere eskura jarriz gero, bederen. Dena dela, perla bat dute liburua eta irakurketa aproposa. Bete-bertan asmatu du Erein argitaletxeak liburua itzulita. (Emaitza ezin biribilagoa litzateke oker tipografikoak galarazi balituzte). Ilargia ihesi konplizitatez irakurri ondoren, Rax Rinnekangasen beraren Mendialderako bidaia: Nafarroako kontakizunak zein Bizkaiko golkoaren isiltasuna -biak suomieraz oraindik-, eta autorearen gainerako lanak ezagutzeko minez gauzka Finlandiako idazleak. Alferrik ere ez zuen berak Donostian esan: “Euskal Herriaren konkistan, nire untzia da nobela hau”. E la nave va.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak