susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Bi munduren mugagabetasuna |

Pleibak / Miren Amuriza / Susa, 2024

Adiskidetasunari Jon Jimenez / Gara, 2025-05-04

Anastasini izeneko zirkua 1936ko uztailaren 18an zen Lodosan. Trapezistak, pailazoak… zaldiak eta elefante bat ere bai. Han harrapatu zituen Mola eta erreketeen altxamendu militarrak, hildako eta areketan desagerrarazitako langile aunitz utziz. Haur baten begietatik kontatu eta ilustratu dute gertakaria, mimoz eta emozioz beteriko lanean, Miren Amuriza Plazak (Berriz, 1990) eta Malen Amenabar Larrañagak (Larrabetzu, 1994) “Anastasini zirkua” (Denonartean, 2024) albumean. Erriberatik zenbait kilometroko jauzia eginez, Berriz eta Durango aldera egin du bidaia Miren Amurizak “Pleibak” (Susa, 2024) denbora bertsuan argitaratutako nobelan.

Umezarotik gaztarorako bidean diren Jone eta Polly neska bien arteko adiskidetasunaren hausturaren kontakizuna da hauxe. Baita adiskidetasun horren gorazarrea ere. “Ez nuke jakingo hau guzti hau noiz hasi zen esaten”. Esaldi honekin irekitzen du Jonek Pollyri zuzenduriko speech luze eta intentsoa, ezein ataletan ahozkotasunaren abiadura, grazia eta berezkotasuna indar berdinaz mantenduko duena eta obra guzia zeharkatzen duen halako tonu misteriotsua iragartzen diguna jada. Denborak berak, alde batetik, eta neskato bakoitzak hartuko dituzten erabakiek, bertzetik, higatzen joango dira hasierako lotura ideal hura. Maitasun eta xamurtasunez beteriko paradisu hura, hala, bi mundu arras ezberdin eta erabat banandu, kontrajarri ia, bilakatuko da. Eta isla berezia izanen du horrek bai pertsonaietako bakoitzari egokitzen zaizkion erreferentzia kulturaletan zein Amurizak darabilen “zikinak jandako” euskaran ere. Zikintasuna da, hain zuzen, “Pleibak”-en izaera hobekien deskribatzen duen hitza. Eremu idilikoa behar lukeen horretan bizirik delako jendea eta bertze garaietako baserri idilikoak jaiaz —drogez— eta borrokaz betetzen duelako.

Desfile baten moduan agertuko zaizkigu “Goenkale”, “Super Bat” eta “Aquí no hay quien viva” telesaileko Vicenta, Marisa eta Concha, Homer Simpson-en quitanievesa, Chenoa, Hemendik At eta Su Ta Gar… Horien eta aunitz gehiagoren bidez eraikiko du Amurizak ertz bakar bat faltan ez duen 90eko hamarkadako giroa eta, protagonistak bezala, guk ere ikusiko ditugu haien “bion artekoak VHS bat errebobinatzen ari” balitz bezala, “abiadura bizkortuta eta irudiak zerrenda zurixka batekin erdibituta”.

Tentsio betean eginen du hori, naziotasun eta klase bi lotuz eta urrunduz aldi berean, eta, bide batez, guziok zeharkatzen gaituzten kontraesan eta dilema, kezka eta hanka-sartzeak agerian utziz.