kritiken hemeroteka

8.522 kritika

« | »

Baden verboten / Iker Aranberri / Pamiela, 2025

Urpean, habea Asier Urkiza / Berria, 2025-05-18

Izenburutik beretik atentzioa ematen du Iker Aranberriren lehenengo liburuak. Baden verboten —iazko Xabier Lete poesia saria—, debekatuta bainatzea, alemanez. Izatez, presentzia handia dute liburuan urarekin lotutako metaforek, baina izenburuaren zentzua haratago doalakoan nago. Eguneroko bizitzari eta errealitate arruntari eginiko desafioa litzateke bainatzeko debekuari egindako erreferentzia, ziztuan igarotzen den bizialdiari eta etengabe eraldatzen dabilen inguruari so egiteko hautua. Hartan kontzienteki murgiltzekoa, alegia.

Azalak berak murgiltze bat dakar, Harry Houdini eskapista New Yorkeko itsasadarrean kutxa baten barruan sartu zuteneko argazkia agertzen baita. Azkeneko orrialdean ifrentzua dago, langileak Houdini garraiatzen duen kutxa uretatik ateratzen. Tartekoa, Aranberriren urpeko abentura. Hiru ataletan banatuta dago liburua. Poemetako baten izenburu edo esaldi esanguratsu batetik hartzen dute titulua hiru atalek. Ezer baino lehen, esan beharra dago koherenteak direla poemok, ahots poetiko berak galbahetzen dituela argi antzemateraino. Norabide bat dutela igartzen da, unibertso batek batzen dituela.

Ni poetiko erne bat sumatzen da, nostalgia aire batez ingurua aztertzen duena. Gatazka intimoak, minak eta absentziak bizi ditu. Gai sozialez ere badihardu. Horiez guztiez sotiltasun nahikoaz mintzo dira poemok, esaera bat edo beste maiztu samarrak suertatzen diren arren, figura erretorikoz egoki hornituak eta egitura formalaren atzean era aproposean ezkutatuak. Izan ere, ez da txikia Aranberriren baliabideen kutxa. Aipatzekoak dira bertso librearen erabilera burutsua eta irudien sorkuntza —batik bat naturatik eratorritako metaforak—, baita hainbat poematan erritmoarekin lortutakoa ere. Zorrotza da zenbait poematan, hitzak metronomoaz ezarrita baleude legez, bakoitzak bere oihartzuna hedatzeko moduan. Horixe da, izan, liburuko indargunerik handietakoa.

Esan bezala, absentziaren bat sumatzen da liburuan. Aspaldiko zenbait min. Orobat, gutasunera tarteka hurbiltzen den eta jadanik ibilbidetxo bat —bere zama eta zauri— egina izanagatik bizitzarekin hartu-emanean jarraitu nahi duen norbanako bat. Poemetako hizkerarekin asmatzen du, oro har, Aranberrik. Esateko modua zuzena baina ez zuzenegia, poemak argiak baina ez argiegiak izatearen ildo estua ondo samar libratu du autoreak. Egia da haren sortan ez direla ale guztiak balio berekoak. Ahulegiak dira hainbat poema, indargeak. Hautu lexiko batzuen desegokitasunak eta errimaren erabilerak kamustuak. Beste batzuk, aldiz, sendoak eta egitura zein baliabide aldetik irmoak. Batzuek eta besteek, baina, Aranberriren unibertso poetikoaren oinarrian egiten dute bat. Baden verboten da, gorabeherak gorabehera, unibertso horren lehenengo habe sendoa. Ikusteko dago atzetik gehiago etorriko ote diren.

Azken kritikak

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak