kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Intxixuen artxibotik / Rafael Dieste (Koldo Izagirre) / Elkar, 1993

Ipuin bat nola idatzi behar den Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1993-11-20

Itzultzaileen lan eskergaitza dela medio, poliki-poliki ezagutzen ari gara Galiziako Literaturgintzak eskaini dituen fruiturik ederrenak: Novoneyra, Castelao, etab… Oraingoan, Rafael Dieste da euskaratuta (eta ez nolanahi) datorkiguna, “Intxixuen Artxibotik” honekin ( “Dos Arquivos do Trasno”, galizieraz); baina badakit “Historias e invenciones de Felix Muriel” ere itzultzeko asmotan dabilela baten bat.

Rafael Diesteri, idazle bati gerta dakiokeen bidegabekeriarik handiena gertatu zaio. Ia oraintsu arte ez da bat ere ezaguna izan Galiziatik eta Hegoameriketatik kanpo. Erraza izan ohi da, horrelako marjinazio baten errua egoera konkretu bati leporatzea, baina halako buru zuritze batek ez ditu gauza guztiak argitzen. Rafael Diestek erbestera alde egin behar izan baitzuen Espainiako Gerra amaitu zenean, eta Errepublika eta errepublikazaleak galtzaile atera zirenean. Baina horregatik soilik izan al da Dieste gure artean ezezaguna? Ala badira beste kondizionamendu batzuk horretara behartu izan dutenak?

Diesteren lanari erreparatzen badiogu, berehala konturatuko gara ezohizko idazlea izan zela, ipuingintzan trebea izateaz gain poesian eta saiakeran ere aritu izan baitzen. Garai bateko gizona dugu, belaunaldi konkretu batekoa, gerrak sakabanatu zuena munduan zehar, bakardadera kondenatuz inteligentzia ezezik literaturako eskarmentu handia zuen jende multzo galanta.

“Intxixuen Artxibotik” ipuin bilduma dugu, idazle galiziarren tradiziorik beteenean, ezen galiziarren artean eta salbuespenak salbu (Otero pedrayo, Blanco Amor, etab…) arnas handiko nobelak ez baitu jarraitzailerik izan. Dieste, ordea, beste ipuingile guztiengandik bereizten da, bere narrazio-teknika askoz landuagoa baita, eta horixe frogarazten digu “Sarreran”, horko lerro horietakoetan laburtzen baitu ipuingintzari buruz barnean zeraman teoria. Ipuinik gehienak, lehen pertsonan kontatuta daude, eta horrek erakusten digu ez ziola muzin egiten ahozko tradizioari.

Ipuin guztiek dute beren xarma, eta are gehiago Koldo Izagirrek euskaraz ematen dien indarrarekin, ezen itzulpen honetan den-dena baitago tajututa eta matizatuta. Dena dela, eta beste guztiak baztertzeko asmorik gabe, pare bat azpimarratuko nituzke, erakusten duten setikortasun eta terneziagatik: “Trena ikusi nahi zuen Agurea” eta “Nola heldu zen balea bat Rianxora”. Zoragarriak biak.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak