« Poesiaren garaipena | Sormenaren gorazarrea »
Totelak / Fermin Etxegoien / Erein, 2021
Totelka, elkarri hitza janez Asier Urkiza / Berria, 2021-11-14
Fermin Etxegoienen laugarren fikziozko lana da Totelak, nobela formatuan emana hau ere, aurreko hirurak bezalaxe. Bi planotan abiatzen da kontakizuna: batetik, Alpeetatik bidaian ari den bikote euskaldun —eta izengabearen— ibilerak aletzen zaizkigu; bestetik, Txet ezizeneko musikari frustratu baten gorabeherak. EHUko Ruper Ordorika katedrak musikariari buruz eskolak emateko deialdira aurkeztuko da Txet, musika herrikoiaren eta, nola ez, Ruperren zale amorratua dena. Katedrarako elkarrizketetan ezagutuko du Marga, bera ere hautagaia. Laster, maitasun harremana gauzatuko da bien artean.
Margaren seme Ganix totela da, nobelako gainerako pertsonaien ifrentzu, ahobero galantak denak. Autoreak ito beharrean hitz eta pitz jartzen baititu Txet eta enparauak, lerrotik lerrorako beren jarioan —elkarrizketan zein barne-bakarrizketan— irakurlea ia arnasarik gabe uzteraino. Bi obsesio nagusi: euskara-euskal kultura eta musika herrikoia. Saiakeraren zurruntasunetik aterarazten dira gaiok, fikzioaren sare malguan dantzatzeko. Makrogaiak eta mikrogeografiak atsegin ditu Etxegoienek, Beatlesen kantu erraz eta marabillosoetan legez, dibinotasuna bizpahiru akordetan itxuratuz. Ordorikaren hainbat disko iruzkintzen ditu Txetek, Ordorika katedrarako txostenean. Musikariaren zenbait kanturen azterketa limurtzailea egiten du, tonalitate aldaketa eta akordeetan oinarritutako ekarpen originalak eginez, esaterako, Hi hintzena kantuaren hasierako “bi akorderen gainezarpenean” postmodernitateak ekarritako “erlatibotasun likidoa” ote dagoen. Herri musikari dagozkion pasarteak gustagarriak dira oso, Nick Hornbyren eleberrien moduko irakurketa bizikoak.
Zehar estilo libreari ahal bezainbeste eutsiz, abiadura zorabiagarri samarreko idazkera baliatzen du autoreak, sintaxia esakunearen menpe jarrita. Zabarkeria kontrolatu moduko bat dago, halako gozamen bat bakarrizketa luzeetan, gramatikarenganako bortxak eragindakoa. Asmo kitzikagarria antzematen zaio nobelari. Euskal literaturan gai ustez sakratuak profanatzea ez da nobedade, baiki, baina boutade-ak goren gradura eramateko saiakera umoretsua dago. Elkar ezagutu ostean (fikzioak hala behartuta, jakina), noizean behin afariren bat egiteko ohitura hartuko dute lau pertsonaia nagusiek. Afari horietako batean, Margak eta gizon bidaiariak, zezenari adarretatik helduz, euskararen etorkizuna hartuko dute hizpide. Bien arteko dueluak sententzia zoliak utziko ditu, arrazoiketa makurrak eta zinismoz beteriko gogoetak, Mendi magiko-ko Settembrini humanistaren eta Naptha kontserbadore iradokitzailearen arteko ika-mikak antzeratuz. Eleberri erotikotzat ere jo daitekeenaren orgasmo unea hortxe dago. Eleberri erotikoa diot, Etxegoienek ez duelako jorratu gabe uzten euskaldunok bero-bero jartzen gaituzten gaietako bat ere. Heziketa sentimentalak edo mikrogeografiak ere taxutzeaz bat, horixe, The Smiths taldeari eta Manchesterri, Pirinioetako glaziarrei edota ibar batzuen arteko alde linguistikoari erreparatuz.
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Joxe Aldasoro
Lanbroa
Pello Lizarralde
Mikel Asurmendi
Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Mikel Asurmendi
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Amaia Alvarez Uria
Presbiziak lagundu omen digu
Edu Zelaieta
Mikel Asurmendi
Itsaso amniotikoa
Oihane Jaka
Aitor Francos
Itzulpena-Traducción
Angel Erro
Jon Jimenez
Itzulpena-Traducción
Angel Erro
Asier Urkiza
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Nagore Fernandez
Fiesta: Eguzkia jaikitzen da
Ernest Hemingway
Aritz Galarraga
Biharraren hegietan
Maddi Sarasua Laskarai
Maddi Galdos Areta
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Aiora Sampedro
Aingeruak eta neskameak
June Fernandez
Ibon Egaña