kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Etxeko urak / Leire Bilbao / Susa, 2020

Mainstream Igor Estankona / Deia, 2020-11-14

Amatasuna da “Etxeko urak” honen bizkar hezurra, eta era berean ez da. Amatasuna da hainbat gauza laburbiltzen dituen aitorleku eta abiapuntua. Leire Bilbaok esperientzia horren gazi-gozoak isuri ditu ibai zabalago batera: alaba izatea, amama edukitzea, amatasunetik kanpo nor garen hautematea… Horrela atera zaio liburu bat pertsonala baina unibertsala, Ondarroatik egiten duena kontzientzia kolektibo baterantz, hots, nola bizi diren elkarrekin samurtasuna eta frustrazioa: “Hau zen,/ mina eta ezina ezinbesteko errimatzat onartzea/ grina ahaztuta, gorputza asetzeko larrua jotzea/ hanka puntetan jarri gabe/ sagarrondoaren adarrera ailegatu/ fruta oratu eta/ sugea irenstea”.

Etxeko urak badaroaz, haurrak ere badauzka, Leirek dioen moduan, bere laurogei amamak deiadarka. Eta denok ibai ez beti aratz baten korronte bizi bagara, bits horren gainean norbera izan eta ibiltzea zeinen ekilibrio zaila den gogorarazten digu liburu honek.

Umeak hazi ahala eta izan gura zuen hartatik urrundu ahala, poesian eta sukaldaritza imajinario batean hartu du babes idazleak, horrela adieraziz autobiografía ororen kontraesanak: “perrexil eta limoi lurrina dakar goizak/ labea itzali berri, beroa jariatzen/ sorbalda gainean ukitu bat/ bizkarra eman diodan emakumea da:/ utzi hezurrak miazkatzeari/ umeen bila joateko ordua da“.

Umeak, etorri ere, haize erauntsi baten antzera etortzen dira, eta oihartzun egiten dute gure baitan, eta aldarazi egiten gaituzte, eta zentrotik desplazatzen. Ona da hori? Txarra da hori? Ezin esan. Ona da eguzkia? Txarra da eguzkia? Leire Bilbaoren liburuan kontrako sentipen ugari dago, introspekzio asko, memoria ariketaren bat edo beste ere bai: “Oroitzen zaitut, ama,/ katuka behegainari distira ateratzen/ garbigailuan burua sartzen/ izarak gorputzaz tolesten”.

Azala ere horrelakoxea dauka liburuak, atabikoa, Maite Mutuberriarena: urez egindako uhandre bat, urdina urdinaren gainean. Uste nuen, akaso, azal iradokitzaile horrekin, dena ura, dena arrain, egin behar nuela dzanga eta deskubritu behar nuela sakonguneren bat, baina nahi eta ezin batean murgildu naiz. “Etxeko urak” ihes egin nahi bat da, baina ez dakigu zehazki zertaz. Eta indefinizio horretan galtzen dira poemak, bi aldetara egin nahian; ama eta ez ama, bikote eta ez bikote, gizarteko engranajearen pieza edo doktrinatik bereizten den disidentea. Denak batera eroatea zaila da, ostera, alienazio bat bihurtzen da idazkerari berari eragiten diona. “Etxeko urak” honi malenkonia dario ez daukagunarena, nostalgia izan ez zenarena, “menderik mende moldaturiko erreka honetan” nabigatzen du lema hartu gabe, “ama izatea beste amak imitatzea da” dio, eta faltan botatzen du batek kontraesanetan sakontze bat, edo kontraesana bizitze bat bederen: ama izan eta ama izan, alaba izan eta alaba izan, kondizionatuta egon arren norbere independentzia bilatu ezkerreko zein eskuineko dogmen gainetik. Gehiegizko zurruntasun bat barruntatzen zaie era horretan poemei, agian esan barik esatea zein zaila den igartzen zaie, edo esatea falta zaie, oihukatzea, hormaren kontra puskatzea guk geuk, txera masokistarekin, forjatutako zilborresteak.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak