kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Lardaska / Patricia Highsmith (Josu Barambones Zubiria) / Txalaparta, 2020

Erruduna nor den Joannes Jauregi / Berria, 2020-04-19

Kimmelek emaztea akabatu du odol hotzean, baina itxuraz lortu du erruari eta Poliziaren ikerketari itzuri egitea. Walterrek ez du akabatu emaztea, baina errua barne-muinetan bazkatzen zaio, eta pixkanaka goitik behera eraitsiko dio New Yorkeko aldirietako bizitza ordenatua, noiz ere Corby detektibe nekaezin eta obsesiboa bi gizonen bizitzetan usnaka hasiko baita, elkarren loturak miatzen eta gainbeherazko espiral batean kateatzen hala Kimmel nola Corby. Lardaska honetan, zeina berriki plazaratu baita Txalaparta argitaletxean, Patricia Highsmithek erruaren eta erruduntasunaren (ez baitira gauza bera) barrunbeak haztatzen ditu, aurrez aurre jarrita bi pertsonaia erabat aurkako: hiltzaile errugabea eta biktima erruduna.

Kulpari buruzko miaketa horretara iristeko, Highsmithek xehetasun ugariko argumentu bat lantzen du, atze-oihal gisa. Lehenik, gutxi gorabehera nobelaren erdira arte, Walterren eta Clararen ezkon-bizitza maitasunik gabea erretratatzen du, aldirietako etxe soropildunen konstunbrismoan ia, eta erdi-pare horretatik aurrera abiatzen da benetan nobelaren trama, non Walter errugabea eta Kimmel erruduna aurrez jarriko baitira. Bi pertsonaien kontraposizio hori da nobelaren muina, erruaren inguruko dilema moralak mamitzen diren gunea: ba ote liteke zerbaitetarako intentzio soilak, ezein ekintzaren oihartzunik gabe, pertsona bat errudun egitea? Errugabea izan ote liteke hiltzailea bera baino errudunago? Era horretako galderak sortzen dira bi norbanako horiek aurrez aurre jartzen direnean.

Esan daiteke, baina, badirudiela nobela gehiago saiatzen dela pertsonaia biak aurrez aurre jartze horretara iristen, bitasun horretan sakontzen baino. Trepeta argumentalak gehiegizkoak suertatzen dira, eta lehen erdiko xehetasunak sobera katramilatzen dira istorioan, zeinak funtsean askoz sinpleagoa beharko bailuke berez. Halere, argumentua askotan ez da nahikoa, azaldu gabe uzten baitu, adibidez, Walter erruduntasunean murgiltzen duten ekintza ilogikoen segida, aukeran behartuxea geratzen dena. Gainera, bukaera aldera tramaren ildo nagusia irakurleak jada ezaguna duen informazioan oinarritzen da, erakutsiz nola errebelatzen zaien pixkanaka bigarren mailako pertsonaiei, horrek Walterren bizitzan duen eragina aztertzeko.

Nobelak hobeto funtzionatzen du, premisa ikusita ulertzekoa den bezala, pertsonaia-ikerketa gisa. Batik bat Walter protagonistan sakontzen da: erru-sentimenduak biktimizatu duen pertsonaia gizagaixo bat da, kondenatua errudun gisa jokatzera, ingurukoen susmoak piztera eta gainbehera-espiral batean murgiltzera. Iruditzen zait Highsmithek asmatzen duela pertsonaiaren lanketa horretan, eta, lehen esan bezala, tarteka argumentuak pertsonaiari huts egiten badio ere, txukun garatzen da bukaerara arte.

Nobela hau Hilbeltza literatura beltzaren jaialdiaren bekarekin euskaratu da. Lehendik ere erruz itzuli da euskarara literatura beltza, gure txikian, noski; Igela argitaletxearen lana da horren lekuko (Patricia Highsmithen beste bi nobela ere badaude argitaletxe horretan). Argi dago Lardaska honek soro oparoa aurkitu duela gurean.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak