kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Lehen mundu gerra eta Euskal Herria / Eneko Bidegain / Elkar, 2014

“Eskuara baizik ez zekiten haiek” Alex Gurrutxaga / Berria, 2014-09-07

Eneko Bidegainek 2012an defendatu zuen Lehen Mundu Gerrari eta Eskualduna astekariari buruzko tesia, eta, horri jarraituz, aurten argitaratu du Lehen Mundu Gerra eta Euskal Herria saiakera.

Lehen Mundu Gerraren euskal narrazioa egin du Bidegainek. Izan ere, ez da dudarik ez dela berdina Gerra Frantziaren ikuspegitik edo Euskal Herriarenetik kontatzea. Frantziak idatzi du bere historia, garaile gisa egin ere. Euskaldunek, ordea, eurena ez zen Estatu batengatik isuri zuten odola eta, gainera, Bidegainek dioskun bezala, “Lehen Mundu Gerra izan zen Ipar Euskal Herriko euskaldunak frantsesteko kapitulu nagusia”. Beraz, neurri batean, galtzaileen historia da orriotan dagoena.

Bestalde, historia loturik dago identitatearen eraikuntzari eta, Frantziaren kasuan, identitate kolektiboaren narrazioa singularrean egin izan da. Horregatik da euskaldunentzat hain eskergarria lan hau, narrazio berri bat proposatzen duelako, nola edo hala kontakizun hegemonikoa mugiarazten duena. Gainera, bereziki da baliotsua Hegoaldekoentzat, urrun geratzen baitzaie gehienei 14ko Gerra.

Hiru atal nagusitan banatua dago saiakera: Pindarra, Sua eta Kea, zeinok oso ongi irudikatzen duten gerraren jatorria, gerra bera eta gerraostea. Bestalde, bi gertakizun lerro ezkontzen ditu Bidegainek. Batetik, Mundu Gerraren ikuspegi orokorra ematen du: XIX. mendeko aurrekariak, gerraren garapena, egoera soziopolitikoa… Bestetik, euskal herritarrengan jartzen du fokua (Hego Euskal Herritik begira, Euskal Herriko bizia, eta beste atal batzuetan): jendartearen bizimodua nolakoa zen kontatzen du, eta gerrak harrapatu zituen euskaldunei jarraitzen die, euskal gerlariak non ibili ziren, nola borrokatu ziren, eta non hil ziren azalduz. Horrela, memoria ariketatzat ere har daiteke pasarte askotan kontakizuna.

Estiloarekin bete-betean asmatu du egileak. Irakurleak aise egingo du testuan aurrera: jarraikortasun narratiboa du, eta azalpenak pixkanaka ematen ditu. Hizkera akademikotik urrundu da Bidegain, eta, zehaztasunik galdu gabe, argitasunaren alde egin du, dibulgaziorako aski egokia den tonuan. Grafikoki ere irakurgarritasunaren alde egiten du edizioak: aipuak ematerakoan parentesiak saihestu ditu, irudi eta argazkiak daude han-hemenka, eta Hilak zenbatzen atal esanguratsuan grafikoak daude.

Literaturak ere badu zeresanik historia liburu honetan. Oso ongi ekarriak daude, Pindarra atalean, Elizanburu eta Zaldubiren erreferentzia literarioak. Orobat hortik aurrera saiakera atontzen duten idazleen aipamenak: Hiriart-Urruti, Jean Elizalde, Oxobi, Txirrita, Kirikiño… Amaieran, berriz, ongi erakusten ditu Bidegainek gerrari eta soldaduei buruz sortu izan diren bi irudi edo narrazioak: nazioaren alde bizia ematen duen gudariaren epika dago batetik, hala nola Jean Barbierren bertso batzuetan; bestetik, giza galeraren samina agertzen da, Matxin Irabolaren bertsoetan bezala. Finean, morts pour la patrie izan daiteke nazio-aldarrikapen deiadarkaria, baina baita doinu liriko iluna ere.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak