susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Erraiak ditut maite | “Eskuara baizik ez zekiten haiek” »

Post-it bizitzak / Iolanda Zuñiga (Iñigo Roque) / Pasazaite, 2014

Droga latza Danele Sarriugarte / Deia, 2014-09-06

Partitura gainaldeetan jartzen diren adagio, staccato eta bestelako tempo-markatzaileei zor diete izenburua post-it bizitza hauexek, doinuen presentzia ezin ukatuzkoa baita Iolanda Zúñigaren narrazio-bilduma Iñigo Roquek Pasazaiteren eskutik berriki euskaratuan, Idurre Eskisabelen hitzaurrearekin; eskaintzan bertan irakurtzen baitugu “bizitzen iraunarazle, euskarri eta gidari” dela musika. Sorterrira itzuli da zazpigarren alerako argitaletxe berdin arnas-emailea, eta krak-krak-krak Aritz Galarragak autoreari egindako elkarrizketan aipatzen zuen tortikolisa nabarmenarazi digu ekialdetik mendebaldera bidaiatu eta Galizian ipiniz soa.

Hain zuzen ere, ipuin katalanen antologia izan zen aurrekoa azal geografiazale kolore bikoen segidan, eta horietatik gurera ekarri genezakeen lezioa baldin eta bazen ipuingintza izan daitekeela beste modu batekoa, alegia, ez hain transzendentela, Zúñigaren berrogeita sei narrazioekin bergogoratzen dugu kontakizun motz orok ez duela zertan izan formalki ipuin, labur idazten duenak ez dituela derrigor luizi edo lurrikara teknikak baliatu behar; aitzitik, heste puska bat ipin diezazukeela aurrean, besterik gabe, irensten saia zaitezen.

Erabatekoa da-eta desengainua bizitza-txatalotan, erabatekoa gupidarik eza. Ezkontza beti doa-eta eskutik, inertziarekin, ezkontidea ez denari larrua jotzearekin, aita-amaginarrebei atera diezaiekezun etekinarekin. Desirak nahi baino gehiagotan bilakatzen gaitu-eta gizajende patetiko eta umiliagarri, beste bat maite omen duen baina gurean doan ostatu hartzen utzi diogun maitale bere buruaz beste eginaren hilotzaren kontra igurzten sexua (“…larguetto…”, 82. orria). Ostera, intertestualitatearen endredoetan sartuta, anti-onberatasunaren erreginak etorri zaizkit akordura sarri, bereziki Elfriede Jelinek austriarra, déjà lu batera iristeraino “…crescendo…” izenburudun alean (zer aproposa), Erika Kohuten neba odol berekoa izan baitzitekeen Bartzelonako sexu-kabinetan asaskatzen dena.

Existentziaren alde krudelenak, gaua, sexua, bakardadea edo alkohol-kokaina kontzesiorik gabe erakuste hori aise esplikatzen da, halaber, autoreak irratian esandakoarekin; izan ere, janari azkarreko jatetxe batean ordu luzez lan egin ostean iluntzero otzen zitzaizkion esaldi post-itgarrietatik abiatu zituen narrazio denak. Horiek guztiak helarazteko hizkuntza biluzia baina jarioan etengabea darabil Zúñigak Roqueren itzulpenean, lauzpabost paragrafo asko jota narrazio bakoitzeko. Era berean, poesiarantz lerra daiteke batzuetan; hain justu, zerrendena egin zait teknika literario azpimarragarrienetako bat, “…grave…”-rekin gailurrera iristen dena eta, niri neuri hitz lauz idatzitako poema iruditu zaidana.

Iruzkin euforikoegiak egiten ditudala aurpegiratuko didate noizbait, baina zeinek ebitatu dezake, bada, goi-goian ibiltzea horren droga latza (zentzu tradizionalean bezainbat urolarren slangarenean) begietaratu ostean?