« Ni naiz orain txoria | Letrak eta pistolak »

Ipar haizearen kontra / Daniel Glattauer (Irati Elorrieta) / Alberdania-Erein, 2011

Errealitate birtualeko beldurra Bixente Serrano Izko / Berria, 2011-11-27

Literatura molde berriak sortu behar zituen iraultza informatikoak, ziberespazioan bertan eta beronek eragin Gutenbergen eremu tradizionalean. Orain berri, eragin horren peko bi lan literario euskaratu digute gure itzultzaileek: Aitaren pitokeriak twitter-eko testu laburretan oinarritua bat, eta gaur hizpide hartu dudan Ipar haizearen kontra eleberria, e-postaz eginiko mezu-trukeak guztiz osatua, bertzea.

Kale birtualetan paseoan, ezustean topo egin dute elkarrekin Leok eta Emmik, edozein kale fisikotan gerta daitekeen bezala. Emmiren lehen hitzak okerreko oinezko birtual batengana, Leorengana, helduko dira eta elkarrizketa sortu. Lehen begiradako kimika halako batek bultzatuko ditu bi solaskideak harreman birtualetan jarraitzera (“poztuko naiz berriro ere halabeharrez nire helbidean galtzen bazara”), elkarrekin maitemintzeraino, horratx eleberri honen lehengaia.

Harreman birtual hutsak, ezagutza fisikorik gabe: hitzek, hauen uhinetan kizkurturiko irudimen, protagonisten desio, kezka eta barne beharrek emanen diote gorpuzkera maitaldiari. Poesia, ironia, liluramendua, elkarrekiko desengainuak, haserrealdiak, arrenak, berradiskidetzeak… hitz hutsen bidez eraikitako mundu bat, errealitate fisikoaren ordezko. Ezin kendu irakurle honen burutik Popperrek 1940ko hamarkadan irudikaturiko “gizarte bat gizonek elkar aurrez aurre ia inoiz topatzen ez dutena” baina zeinean “indibidualismo berri bat azaltzen” den: “lotura espiritualek paper handiagoa joka dezakete lotura […] fisikoak ahuldu direnean”.

Halere, hain biziak, hain emozioz beterik, hain irudimentsuak, hain ilusiozkoak direnez maitaleek elkarri egokitzen dizkioten gorputzak eta “arimak”, hain adierazkorrak mezuak eta lengoaia, non gehiago etorri zaidan burura Erdi Aro trobadorezkoa, amodio platonikoetako poema haiek, ilusioetan eta desengainuetan igeri egiten zuten haiek. Platonikoak baina fisikoki grinatsuak, eta aldi berean harreman zuzenen beldur, errealitateak ekarriko zizkien dezepzioen beldur: “Leo, ezagutu nahi nauzu?”, galde egiten du Emmik; eta Leok erantzun: “Eta zer irabaziko nuke nik horrekin?”, “gehiago gustatzen zaizkit halako elkarrizketak”; Emmik, ostera, itu-ituan asmatuz: “A bai, poeta erotiko odol-hotza, hortaz”.

Poppertarra ala trobadorezkoa mundua, aurrez aurre jartzen digu eleberri honek fantasiazko eta errealitateko dimentsioen kontrastea, errealitateak sortzen digun beldurra eta sarri fantasian bilatzen dugun babesa: “Ez zara erreala, […] fantasiazko figura besterik ez zara, sentimenduen zorion mugagabearen ilusioa […], hizkiz eraikitako maitasun-utopia”; baina ezagutza errealera, fisikora, salto egiterakoan, “dimentsio-aldaketarako” prestatzerakoan, “aitor dut oso urduri nagoela”. Hots, mundu fisikoaren beldur, pantailakoarekin ametsetan babestu nahiago. Arriskutsua betiere, paradoxikoki, hitzen altzoaren babesa: teklatuan barna dabiltzan iratxo horietako batek hizki bakar bat bertze baten ordez jartzen baldin badu, nahikoa izan daiteke dimentsio-aldaketa eragiteko, eta akabo mundu birtuala, berriro ere hau eraikitzen hasi behar: mundu erreala bezain hauskor, erorkorra, eta zentzu horretan beldurgarria ere, dugu fantasiazkoa. Beldurra eta beraren aurreko babes nahia dira beti egiazkoak, bai errealitate petralean, bai mintzoen olinpoetan.

Urtebete inguru iraunen dute protagonistek elkarren irudiak mentalki zirriborratuz eta sentsualtasun bakartiz dastatuz. Ordu gutxitan dasta dezake irakurleak Glattauer idazle austriarraren poema birtual kitzikagarri hau.