« Lilura | ?pila, pila, pila, patata tortilla! »

Itzulpengintza-estrategiak / Axun Aierbe / UPV-EHU, 2008

Itzulpengintzaz Javier Rojo / El Correo, 2008-11-22

Itzulpengintzaz hitz egiten denean, euskara tartean delarik, gehienetan euskaratutako testuez eta euskaratzeko teknikez hitz egiten da. Gure hutsune kulturalak betetzeak arduratzen gaitu batez ere. Bestelako itzulpenek, euskaratik beste hizkuntzetara egindako itzulpenek, ordea, interes txikiegia piztu dute gure artean. Axun Aierberen eskutik datorkigun Itzulpengintza-estrategiak izeneko liburuak bigarren itzulpen hauetan jartzen du arreta, ikertzaile honek aztertzen baitu zer-nolako estrategiak erabili diren zenbait euskal idazleren lanak gazteleratzeko.

Hiru atal nagusi ditu liburuak, idazle banaren literatur lanen itzulpenak aztertzen dituztenak. Anjel Lertxundi, Harkaitz Cano eta Ramon Saizarbitoria dira aukeratutako idazleak. Idazle hauen obra batzuk itzultzeko erabili diren estrategia desberdinak azaltzen ditu Axun Aierbek, adibide zehatzetan oinarrituta. Horrela ikusiko dugu oso desberdin jokatzen dela itzultzailea egilea bera denean edo itzulpena beste batek egiten duenean. Autoitzulpenaren kasuan (Harkaitz Canoren kasuan, adibidez), idazle itzultzaileak askatasun osoarekin jokatzeko aukera du, eta itzulitako testua bere bilakaeraren barruan sartzen den beste testu bat izango balitz bezala aurkezten da. Beste kasuetan, itzultzaileak ezin du hain askatasun handiz jokatu eta itzulitako testua jatorrizkoari atxikiago ageri da. Arazo hauek guztiak, testuetan agertzen diren testu-murriztapenak eta gehikuntzak, kultura-egokitzapenak eta bestelako aldaketak aztertzen ditu zehatz eta zorrotz Axun Aierbek. Eta esan behar da liburu honekin lehen aipatutako aurreiritziari egiten diola aurre idazleak. Testuak euskaratzea garrantzitsua da, baina euskal literaturaren ikuspuntutik begiratuta, are garrantzitsuagoa izan daiteke euskal testuak euskara ez dakiten edota euskaraz irakurtzen ez duten irakurleei nola aurkezten diren ikustea. Izan ere, kontuan hartu behar dugu, euskaldunak alde batera utzita, euskal literaturaz interes handiena izan dezaketenak gehienetan gaztelera erabiltzen dutenak direla, eta horien artean lehenak, Euskal Herrikoak bertakoak. Bide honetatik jarraitzeak euskal literaturaren sistemaren azterketara ere eramango gintuzke, euskal literaturak Espainiako literaturaren sistemarekin zer-nolako harremanak dituen ikustera, alegia.