« Poeta gaztea | Bidea »
Gizona ilunpean / Paul Auster (Oskar Arana) / Alberdania, 2008
Idazlea ilunpean Mikel Ayerbe / Berria, 2008-10-26
Paul Austerrek nobela berria argitaratu zuen irailean eta oraingoan, Oskar Aranaren euskarazko itzulpena, ingeleseko jatorrizkoa aurkeztu eta hurrengo egunean kaleratu zen, euskal itzulpengintzaren beste aurrerapauso baten erakusgarri. Gizona ilunpean izenburua duen nobela irakurri ostean, ordea, Auster idazle miretsiaren ibilbidean aurrerapauso bat baino, liburu hau beste zerbait dela iruditu zait.
Hori bai, ezin uka Gizona ilunpean horretan ere, idazle estatubatuarrak ohituta gauzkan ezaugarri literarioak barneratzen ez dituenik: istorioen baitan sortu eta elkarren artean gurutzatzen diren istorioak, istripu eta nahigabeen patu zitalari men eginez aurrera egin behar duten pertsonaiak… Hain zuzen, nobelako August Brill protagonistak ilunari aurre egiteko istorioak asmatu eta bere buruari kontatzen dizkio, nahiz eta harrigarriki irakurleei (nori bestela?) zuzenduriko “hemen naiz berriro ere” edo “horrela amaitu behar al du?” bezalakoak agertu kontakizunean. Nobelak biltzen duen gau jakinean, Owen Bricken munduaren istorioa asmatzen du protagonistak, bere pertsonaia Dorre Bikiak deuseztatu gabe eta Irakeko gerra existitzen ez den AEBko historiako ez-garai batean kokatuz. Baina gatazkak gidatuko du Bricken istorioa ere, balizko AEBetan federalen eta sezesionisten arteko gerra zibila piztu baita, eta pertsonaia ezer ulertu ezinik gerraren erdian agertuko delako, zerutik erori balitz bezala. Dena den, bi plano horiek ere bikoiztu egiten dira eta batetik, August Brillen familiako dramak narratu (alaba eta bereziki biloba bakartuarekiko harremanak) eta bestetik, asmatutako pertsonaiak bera eta bere istorioa sortu duen egilearen aurka eginiko mendeku saiakera kontatzen dira.
Nobelako pertsonaia baten ahotan honakoa irakurriko dugu: “Ez dago mundu bakar bat. Hainbat mundu daude, eta elkarren ondoan doaz denak, munduak eta antimunduak, munduak eta itzalezko munduak, eta mundu bakoitza beste mundu batean dagoen norbaitek amestua, irudikatua edo idatzia da”. Era berean, esan nezake Gizona ilunpean liburuan ere Auster idazle bikoiztu baten emaitza nabaritu daitekeela. Irakurlea harrapatzeko abilezia duen narratzaile paregabe baten eskua dugu alde batean (nahiz eta nobelaren nondik norakoak bere aurreko obren oihartzun errepikatuak izan, bereziki Bidaiak scriptoriumean zehar nobelako eta niretzat oso maila baxukoa den The Inner Life of Martin Frost filmeko gaiak berridatziz). Beste aldean, efektuaren eraginera makurtuz egoki landu gabeko lerroek ihes egiten dioten idazlearen zantzuak aurkitu daitezke. Horren lekuko dira niretzat liburuaren bigarren zatian harira etorri gabe kontatzen diren hiru istorioak, protagonistarengan “harridura iraunkorra uzteko adinako indarra dutenak”. Istorio horietan irakurleari hunkitzeko agintzen dio idazleak, amaierako klimax bortitzerako prestatu eta aldi berean, neurriz hunkitu dadin, eta badirudi istorio nagusiarekiko hari narratiboak zaindu gabe uzteak ez duela ardurarik. Aitona eta bilobaren arteko harreman estuaren adierazle den elkarrizketa luzearen pasartean ere hainbat kontakizun bortxatuegiak iruditu zaizkit, akaso apurtzaile suertatzeko idatzita egon arren, nekez imajinatzen ditudalako pertsonaia horiek bizitzaz, gero maitasunaz, bat-batean sexuaz, eta gehienbat heriotzarekin bizitzen ikasi beharrari buruz horrela hitz egiten.
Izan ere, Gizona ilunpeanen irakurketan, gero eta argi-ilun gehiago eskaintzen dituen Auster idazlearen aurrean topo egin izanaren ustea izan dut, pirueta eta artifizio literario apartak eraikitzeko gai izan arren, sarritan erre usaina dariolako bere lanari.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera