kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Zientzietarako argimenaren azterketa / Joanes Uharte Donibanekoa (Xabier Kintana) / Klasikoak, 1996

Oso modernoa Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-30

Kuriosoa, gutxienez, izan zen Joanes Uharte Donibanekoaren bizitza. Oso gutxi dakigu hari buruz, eta dakigun apurra oso ziurra ez. Jaiotzez Donibane Garazikoa omen. Gero, historiak aldaketa batzuk inposatu zituen armaren indarrez han eta hemen, gerratan ibili ziren nafarrak eta gaztelauak, eta Uharte Donibanekoa, bere gurasoekin, Baezara joan zen. Hantxe igaroko zuen ia bizitza osoa eta hantxe ere hil. Izatez, sendagile, Alcalako Unibertsitatetik pasatu ondoren. Liburu bakarra argitaratu zuen: Examen de ingenios edo, euskaraz, Zientzietarako Argimenen azterketa, Joanes Uharte Donibanekok berehala lortu zuen ospea, nahiz eta idazte eta inprimazte-lanak gaur baino motelxeagoak ziren bizi izan zen garaian. Psikologiaren aintzindaritzat daukate. Cervantesek berak aipatzen zuen, oker ez banago, Uharterekin zuen zorra. Baina ez dakit On Kixoteri buruz ari ote zen. Seguruaski bai, On Kixote idazteko asko jakin behar baita gizakien psikolojiaz. Eta Uharte maisu zen horretaz. Argimena —injenioa—, zientzia eta gaitasun naturala aztertu zituen Uhartek; bidea ireki zien hurrengo belaunaldietan haren arrastotik abiatuko ziren askori. Erromantizismoaren garaian ere aipatua izan zen liburua. Lessingek itzuli zuen Uharteren liburua alemanierara eta tesi bat idatzi ere bai, Uharteren lanari buruzkoa. Schopenhauer ere Uharteren zalea zen.

Gazteleraz irakurtzeko zoragarria da. Gutxik menperatzen zuten hizkuntza hori berak bezain ongi. Harritzekoa da nolatan ez duten idazlerik onenen aldarean jarri! Erraztasun naturala zuen idazteko. Gil Bera, itzulpen-lan honetako hitzaurrea idatzi duena, behin baino gehiagotan aritu izan da Uharteren izena aldarrikatzen. Hala dio Gil Berak aipatutako hitzaurreko pasarte batean: “Zientzietarako argimenen azterketa oso bere garaiko liburua da eta horrek, hein batez, argitzen du eduki zuen berehalako arrakasta. Jatorrizko izakera eta ahalmenen arteko elkarregiteen bideak eta arauak ikertzeko eta finkatzeko ahalegina oso zaharra eta landua da pentsamentuaren historian.”

Xabier Kintanak egin du itzulpena. Erakargarria gertatzen da, gainera. Irakurtzeko polita, baina ikasteko, askoz politagoa oraindik. Oso modernoa da Uharte, gaurko idazle eta ikerlari asko baino modernoago. Hil zenetik hona pasatu diren urteak kontuan harturik, klasikoa ere badela esan behar.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak