« Gaztetxean galduta | Detektibearen lana »
Zientzietarako argimenaren azterketa / Joanes Uharte Donibanekoa (Xabier Kintana) / Klasikoak, 1996
Oso modernoa Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-30
Kuriosoa, gutxienez, izan zen Joanes Uharte Donibanekoaren bizitza. Oso gutxi dakigu hari buruz, eta dakigun apurra oso ziurra ez. Jaiotzez Donibane Garazikoa omen. Gero, historiak aldaketa batzuk inposatu zituen armaren indarrez han eta hemen, gerratan ibili ziren nafarrak eta gaztelauak, eta Uharte Donibanekoa, bere gurasoekin, Baezara joan zen. Hantxe igaroko zuen ia bizitza osoa eta hantxe ere hil. Izatez, sendagile, Alcalako Unibertsitatetik pasatu ondoren. Liburu bakarra argitaratu zuen: Examen de ingenios edo, euskaraz, Zientzietarako Argimenen azterketa, Joanes Uharte Donibanekok berehala lortu zuen ospea, nahiz eta idazte eta inprimazte-lanak gaur baino motelxeagoak ziren bizi izan zen garaian. Psikologiaren aintzindaritzat daukate. Cervantesek berak aipatzen zuen, oker ez banago, Uharterekin zuen zorra. Baina ez dakit On Kixoteri buruz ari ote zen. Seguruaski bai, On Kixote idazteko asko jakin behar baita gizakien psikolojiaz. Eta Uharte maisu zen horretaz. Argimena —injenioa—, zientzia eta gaitasun naturala aztertu zituen Uhartek; bidea ireki zien hurrengo belaunaldietan haren arrastotik abiatuko ziren askori. Erromantizismoaren garaian ere aipatua izan zen liburua. Lessingek itzuli zuen Uharteren liburua alemanierara eta tesi bat idatzi ere bai, Uharteren lanari buruzkoa. Schopenhauer ere Uharteren zalea zen.
Gazteleraz irakurtzeko zoragarria da. Gutxik menperatzen zuten hizkuntza hori berak bezain ongi. Harritzekoa da nolatan ez duten idazlerik onenen aldarean jarri! Erraztasun naturala zuen idazteko. Gil Bera, itzulpen-lan honetako hitzaurrea idatzi duena, behin baino gehiagotan aritu izan da Uharteren izena aldarrikatzen. Hala dio Gil Berak aipatutako hitzaurreko pasarte batean: “Zientzietarako argimenen azterketa oso bere garaiko liburua da eta horrek, hein batez, argitzen du eduki zuen berehalako arrakasta. Jatorrizko izakera eta ahalmenen arteko elkarregiteen bideak eta arauak ikertzeko eta finkatzeko ahalegina oso zaharra eta landua da pentsamentuaren historian.”
Xabier Kintanak egin du itzulpena. Erakargarria gertatzen da, gainera. Irakurtzeko polita, baina ikasteko, askoz politagoa oraindik. Oso modernoa da Uharte, gaurko idazle eta ikerlari asko baino modernoago. Hil zenetik hona pasatu diren urteak kontuan harturik, klasikoa ere badela esan behar.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo