kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Zientzietarako argimenaren azterketa / Joanes Uharte Donibanekoa (Xabier Kintana) / Klasikoak, 1996

Oso modernoa Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 1996-11-30

Kuriosoa, gutxienez, izan zen Joanes Uharte Donibanekoaren bizitza. Oso gutxi dakigu hari buruz, eta dakigun apurra oso ziurra ez. Jaiotzez Donibane Garazikoa omen. Gero, historiak aldaketa batzuk inposatu zituen armaren indarrez han eta hemen, gerratan ibili ziren nafarrak eta gaztelauak, eta Uharte Donibanekoa, bere gurasoekin, Baezara joan zen. Hantxe igaroko zuen ia bizitza osoa eta hantxe ere hil. Izatez, sendagile, Alcalako Unibertsitatetik pasatu ondoren. Liburu bakarra argitaratu zuen: Examen de ingenios edo, euskaraz, Zientzietarako Argimenen azterketa, Joanes Uharte Donibanekok berehala lortu zuen ospea, nahiz eta idazte eta inprimazte-lanak gaur baino motelxeagoak ziren bizi izan zen garaian. Psikologiaren aintzindaritzat daukate. Cervantesek berak aipatzen zuen, oker ez banago, Uharterekin zuen zorra. Baina ez dakit On Kixoteri buruz ari ote zen. Seguruaski bai, On Kixote idazteko asko jakin behar baita gizakien psikolojiaz. Eta Uharte maisu zen horretaz. Argimena —injenioa—, zientzia eta gaitasun naturala aztertu zituen Uhartek; bidea ireki zien hurrengo belaunaldietan haren arrastotik abiatuko ziren askori. Erromantizismoaren garaian ere aipatua izan zen liburua. Lessingek itzuli zuen Uharteren liburua alemanierara eta tesi bat idatzi ere bai, Uharteren lanari buruzkoa. Schopenhauer ere Uharteren zalea zen.

Gazteleraz irakurtzeko zoragarria da. Gutxik menperatzen zuten hizkuntza hori berak bezain ongi. Harritzekoa da nolatan ez duten idazlerik onenen aldarean jarri! Erraztasun naturala zuen idazteko. Gil Bera, itzulpen-lan honetako hitzaurrea idatzi duena, behin baino gehiagotan aritu izan da Uharteren izena aldarrikatzen. Hala dio Gil Berak aipatutako hitzaurreko pasarte batean: “Zientzietarako argimenen azterketa oso bere garaiko liburua da eta horrek, hein batez, argitzen du eduki zuen berehalako arrakasta. Jatorrizko izakera eta ahalmenen arteko elkarregiteen bideak eta arauak ikertzeko eta finkatzeko ahalegina oso zaharra eta landua da pentsamentuaren historian.”

Xabier Kintanak egin du itzulpena. Erakargarria gertatzen da, gainera. Irakurtzeko polita, baina ikasteko, askoz politagoa oraindik. Oso modernoa da Uharte, gaurko idazle eta ikerlari asko baino modernoago. Hil zenetik hona pasatu diren urteak kontuan harturik, klasikoa ere badela esan behar.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak