kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Poema argitaragabeak / Bitoriano Gandiaga / Arantzazu / Elkar / Labayru, 2005

Gandiagaminez Miel A. Elustondo / Berria, 2006-02-28

Otsailaren 21ean joan zitzaigun Bitoriano Gandiaga, 2001ean. Urteurrenez gatoz liburuan Arantzazura, bizitza inoiz baino amorru handiagoz gozatzera. Orbelaungoa dugu gidari Denbora galdu alde-z gero:

Egun onak bildu. / Egunen artean / onak aukeratuz joan / alez ale. / Begiak zoli erabili / egun bakoitzari ongi / begiratzeko. / Egun bakoitzari / bere balioa ematen ikasi. / Egun bakoitzari / bere alde ona bilatu. / Egun bakoitza / dohain berri bezala hartu / ahalbide berriz zabaltzen den / zabalduz doan mirarizko jauregi edo / paraje zoragarri bezala.

Gure poeta hil eta lau urtera Adio esan genion Joxe Azurmendiren eskutik. Oraindik orain, ez adiorik esateko modua egin digute Paulo Agirrebaltzategik, “Euskalminez”; Patxi Ezkiagak, “Jainkominez”; Iñaki Sarriugartek, “Izadiminez”, eta Sebastian Garcia Trujillok, “Biziminez”, sarrera banatan. Bitoriano Gandiagaren poema argitaragabeak bildu dizkigute lau ale ederretan. Lau liburuki, baina Bitoriano bat bera beti betikoa. “Dena dela, Gandiaga, beti Gandiaga bera izanik, ez da hala ere errepikatzen”, Joxe Azurmendiri ikasi genion.

Poema argitaragabeek argia ikusi duten honetan, beti betiko Bitorianok egin digu bisita. Kantari da berriz Orbelaungo txoria. Eta ez da bakarrik ari. Behin ere ez da bakarrik ari izan. Berarekin batera dakartza Juan Mari Lekuona, Joxe Azurmendi, Mikel Lasa, Pello Zabaleta, Pello Zabala… Ondoan ditu Dionisio Arruti, Julian eta Angelita Plaentziakoak… Beti betiko Bitoriano berriz gurean, parentela dakarrela. Aspaldi ez bezala bete gaitu. Hunkitu. Harekin batera egiten dugu otoitz. Askotariko otoitz. Eta negar. Eta poz. Eta min. Bitoriano ez da haserre:

Ez gara gutxi inoiz piztu den pospolo izan bagara. / Kasualitate eder baten zoriak / mesede hori egin digu behintzat eta poztekoa da. / Behin piztu den pospoloak ez dauka / ikatz eta hondakin izateko lotsarik / ganorazko zerbait denik / piztu badu halere.

Idatzi zuen, eta asko. Jakina da ezagunago dugula euskara kantatu zuenean, izadia edo bizia kantatu zuenean baino. Are ezezagunago zaigu jainkominezko Gandiaga. Irakurleok beste aukera bat dugu poema argitaragabeotan. Bertan erritmoa, bertan hitz joko eta jolasa, bertan pentsamendua. Hitz bakoitza zorrotz neurtua, hurrenari bereizi ezin litekeen moduan korapilatua, trabatua, bat egina. Bestelako apaingarririk gabea. “Apaingarriak distraitu egiten du poema”, esan zigula behin ez dugu ahaztua.

Bitoriano Gandiaga ezagun ezezaguna. Tiriki, tauki, tauki, mailuaren hotsa… Oteitza ari. Tiriki, tauki, tauki… Gandiaga bera ari, hitzaren hotsa jotzen… hil eta bost urtera ere, beti betiko Bitoriano. Gandiaga.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak