kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Poema argitaragabeak / Bitoriano Gandiaga / Arantzazu / Elkar / Labayru, 2005

Gandiagaminez Miel A. Elustondo / Berria, 2006-02-28

Otsailaren 21ean joan zitzaigun Bitoriano Gandiaga, 2001ean. Urteurrenez gatoz liburuan Arantzazura, bizitza inoiz baino amorru handiagoz gozatzera. Orbelaungoa dugu gidari Denbora galdu alde-z gero:

Egun onak bildu. / Egunen artean / onak aukeratuz joan / alez ale. / Begiak zoli erabili / egun bakoitzari ongi / begiratzeko. / Egun bakoitzari / bere balioa ematen ikasi. / Egun bakoitzari / bere alde ona bilatu. / Egun bakoitza / dohain berri bezala hartu / ahalbide berriz zabaltzen den / zabalduz doan mirarizko jauregi edo / paraje zoragarri bezala.

Gure poeta hil eta lau urtera Adio esan genion Joxe Azurmendiren eskutik. Oraindik orain, ez adiorik esateko modua egin digute Paulo Agirrebaltzategik, “Euskalminez”; Patxi Ezkiagak, “Jainkominez”; Iñaki Sarriugartek, “Izadiminez”, eta Sebastian Garcia Trujillok, “Biziminez”, sarrera banatan. Bitoriano Gandiagaren poema argitaragabeak bildu dizkigute lau ale ederretan. Lau liburuki, baina Bitoriano bat bera beti betikoa. “Dena dela, Gandiaga, beti Gandiaga bera izanik, ez da hala ere errepikatzen”, Joxe Azurmendiri ikasi genion.

Poema argitaragabeek argia ikusi duten honetan, beti betiko Bitorianok egin digu bisita. Kantari da berriz Orbelaungo txoria. Eta ez da bakarrik ari. Behin ere ez da bakarrik ari izan. Berarekin batera dakartza Juan Mari Lekuona, Joxe Azurmendi, Mikel Lasa, Pello Zabaleta, Pello Zabala… Ondoan ditu Dionisio Arruti, Julian eta Angelita Plaentziakoak… Beti betiko Bitoriano berriz gurean, parentela dakarrela. Aspaldi ez bezala bete gaitu. Hunkitu. Harekin batera egiten dugu otoitz. Askotariko otoitz. Eta negar. Eta poz. Eta min. Bitoriano ez da haserre:

Ez gara gutxi inoiz piztu den pospolo izan bagara. / Kasualitate eder baten zoriak / mesede hori egin digu behintzat eta poztekoa da. / Behin piztu den pospoloak ez dauka / ikatz eta hondakin izateko lotsarik / ganorazko zerbait denik / piztu badu halere.

Idatzi zuen, eta asko. Jakina da ezagunago dugula euskara kantatu zuenean, izadia edo bizia kantatu zuenean baino. Are ezezagunago zaigu jainkominezko Gandiaga. Irakurleok beste aukera bat dugu poema argitaragabeotan. Bertan erritmoa, bertan hitz joko eta jolasa, bertan pentsamendua. Hitz bakoitza zorrotz neurtua, hurrenari bereizi ezin litekeen moduan korapilatua, trabatua, bat egina. Bestelako apaingarririk gabea. “Apaingarriak distraitu egiten du poema”, esan zigula behin ez dugu ahaztua.

Bitoriano Gandiaga ezagun ezezaguna. Tiriki, tauki, tauki, mailuaren hotsa… Oteitza ari. Tiriki, tauki, tauki… Gandiaga bera ari, hitzaren hotsa jotzen… hil eta bost urtera ere, beti betiko Bitoriano. Gandiaga.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak