« Gizatasuna, sen eta patu | Kaleidoskopio matxinoa »
Ametsen baratza / Askoren artean / Elea, 2005
Elkartasunaren aixolbetik Iñigo Roque / Gara, 2006-02-04
Azken urteotan ugaldu dira liburu kolektiboak. Askok pentsatuko dute liburu horietan gehiena galtzua izaten dela. Baina ez da hala.
Badira hamar urte Francis Fukuyamak “historiaren akabera” iragarri zuela… Guztiarekin ere, honelako lore batzuk aurkitzen ditugu simaurtegian, aldian-aldian, erresistentziako literaturak berezko dituen akatsak onarturik (idazleen izenak oker idatzita; errakuntzak; lerro batetik bestera izenez aldatzen diren futbol taldeak…)
Gaztetxea gaztaroko etxea da. Karmele Jaiok eta Fernando Morillok aurrez aurre paratzen dituzte behialako maitaleak, gaztetxeko lagunak. Ipuinak ia paraleloak dira: ustekabeko enkontrua; andrea eta gizona; andreak alaba bat izan du. Amaierak, ordea, zirt-zart bereizten ditu: batek lehen-minari kili-kili egiten dio; besteak, ordea, min horri ihes egiten. Ororen buruan, denbora galduaren bila ibiltzen dira pertsonaiak: “Gau batez bada ere, hemezortzi urteko neska izan daitekeela pentsatu du”, dio Jaiok. “Zer gertatu zen gero?”. Erantzunak ez du inor harrituko: “Bizitza suposatzen dut”. Izan ere, narrazio gehienak lehenaldikoak dira, pertsonaien oroitzapenetan oinarrituak. Orain bizitza aspergarria da, ez du xarmarik, Landabasoren pertsonaien ahotan. Helduaroko zubia pasatu dute gehienek, etsirik. Xabi Borda ere halatsu mintzo da: “aspertzeaz aspertu naiz”.
Atsegin izan ditut errima biribilegiko poemak. Amets Arzallusen bertso-alegiak, kasurako, Brecht-en poema batzuen durundia ekarri dit: “Beti ixteko, beti ixteko, baina ez da errenditu / gaztetxe honek katuak baino / bizitza gehiago ditu”. Bitxia da Arzallus eta Mikel Taberna bat etortzea animalien irudiak baliatzean. Felipe Juaristiren eta Markuletaren poemak ere ildo berekoak dira, egitura paraleloak eratzen dituzte, batak bakoitzari zer dagokion esanez (gazteei gaztetxea dagokiela esan barik, agerikoegia izango baitzen) eta besteak gaztetxeak eraistean zer gertatzen den adieraziz. Asier Serranok elkartasun ahaztua piztu du niregan: “Lagunok esadazue arren, zer egin dezakedan”, irakurgai zaharrak berrituz: “Makinista, otoi, anaia, / eraman nazak hara? / Nora?” (Nazim Hikmet). Lagunok, anaia.
Eta halako batean topo egin dut Ixiar Rozasen narrazioarekin. Pasarte laburretan kontinenteko hiri batetik bestera eraman nau, kapitalismoaren erakusleihoak bistaratuz. Hirietan argi gehiegi daudela salatzen du, anaia nagusia farola futuristez baliatzen baita gu barrandatzeko. Salatzen du langileen badaezpadako egoera: “(…) supermerkatu batean lanean ari zarela eskua zauritu, eta hurrengo goizean etxean geratzen bazara” kaleratu egiten zaituzte. Eta hitzen garrantzia doi berreskuratzen du: “orain gutxi Londresen poliziak erail zuen langilea (ez brasildarra)”.
Umorea ere txitean-pitean ageri da. Iban Zalduak gaztetxeko eskeletoa (Callejaren adierazpen delizios haiek) eta Poeren Amontillado upela uztartu ditu. Juan Luis Zabalak bere buruari barre egiten dio, Galdu arte liburuaren gaineko hitzaldiak direla kontu (Lutxo Egiaren arabera, gaztetxeroen Biblia). Eta, hobe ez, Julen Gabiria, Azkunaren “miresle” ezaguna, ateraldi xelebre batekin datorkigu: “Pues me alegro porque a mí el sonido de la trompeta me encanta”.
Beste idazle batzuk ere aipa litezke: Javi Cillero, Patxi Zubizarreta (espekulazioari buruzko ipuin beltxa), Uxue Alberdi (liburuko zinezko aurkikundea), Amaia Iturbe (gazteen eta aitona-amonen arteko koalizioa)… Eta beste gaztetxe batzuk ere bai.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera