« Gizatasuna, sen eta patu | Kaleidoskopio matxinoa »
Ametsen baratza / Askoren artean / Elea, 2005
Elkartasunaren aixolbetik Iñigo Roque / Gara, 2006-02-04
Azken urteotan ugaldu dira liburu kolektiboak. Askok pentsatuko dute liburu horietan gehiena galtzua izaten dela. Baina ez da hala.
Badira hamar urte Francis Fukuyamak “historiaren akabera” iragarri zuela… Guztiarekin ere, honelako lore batzuk aurkitzen ditugu simaurtegian, aldian-aldian, erresistentziako literaturak berezko dituen akatsak onarturik (idazleen izenak oker idatzita; errakuntzak; lerro batetik bestera izenez aldatzen diren futbol taldeak…)
Gaztetxea gaztaroko etxea da. Karmele Jaiok eta Fernando Morillok aurrez aurre paratzen dituzte behialako maitaleak, gaztetxeko lagunak. Ipuinak ia paraleloak dira: ustekabeko enkontrua; andrea eta gizona; andreak alaba bat izan du. Amaierak, ordea, zirt-zart bereizten ditu: batek lehen-minari kili-kili egiten dio; besteak, ordea, min horri ihes egiten. Ororen buruan, denbora galduaren bila ibiltzen dira pertsonaiak: “Gau batez bada ere, hemezortzi urteko neska izan daitekeela pentsatu du”, dio Jaiok. “Zer gertatu zen gero?”. Erantzunak ez du inor harrituko: “Bizitza suposatzen dut”. Izan ere, narrazio gehienak lehenaldikoak dira, pertsonaien oroitzapenetan oinarrituak. Orain bizitza aspergarria da, ez du xarmarik, Landabasoren pertsonaien ahotan. Helduaroko zubia pasatu dute gehienek, etsirik. Xabi Borda ere halatsu mintzo da: “aspertzeaz aspertu naiz”.
Atsegin izan ditut errima biribilegiko poemak. Amets Arzallusen bertso-alegiak, kasurako, Brecht-en poema batzuen durundia ekarri dit: “Beti ixteko, beti ixteko, baina ez da errenditu / gaztetxe honek katuak baino / bizitza gehiago ditu”. Bitxia da Arzallus eta Mikel Taberna bat etortzea animalien irudiak baliatzean. Felipe Juaristiren eta Markuletaren poemak ere ildo berekoak dira, egitura paraleloak eratzen dituzte, batak bakoitzari zer dagokion esanez (gazteei gaztetxea dagokiela esan barik, agerikoegia izango baitzen) eta besteak gaztetxeak eraistean zer gertatzen den adieraziz. Asier Serranok elkartasun ahaztua piztu du niregan: “Lagunok esadazue arren, zer egin dezakedan”, irakurgai zaharrak berrituz: “Makinista, otoi, anaia, / eraman nazak hara? / Nora?” (Nazim Hikmet). Lagunok, anaia.
Eta halako batean topo egin dut Ixiar Rozasen narrazioarekin. Pasarte laburretan kontinenteko hiri batetik bestera eraman nau, kapitalismoaren erakusleihoak bistaratuz. Hirietan argi gehiegi daudela salatzen du, anaia nagusia farola futuristez baliatzen baita gu barrandatzeko. Salatzen du langileen badaezpadako egoera: “(…) supermerkatu batean lanean ari zarela eskua zauritu, eta hurrengo goizean etxean geratzen bazara” kaleratu egiten zaituzte. Eta hitzen garrantzia doi berreskuratzen du: “orain gutxi Londresen poliziak erail zuen langilea (ez brasildarra)”.
Umorea ere txitean-pitean ageri da. Iban Zalduak gaztetxeko eskeletoa (Callejaren adierazpen delizios haiek) eta Poeren Amontillado upela uztartu ditu. Juan Luis Zabalak bere buruari barre egiten dio, Galdu arte liburuaren gaineko hitzaldiak direla kontu (Lutxo Egiaren arabera, gaztetxeroen Biblia). Eta, hobe ez, Julen Gabiria, Azkunaren “miresle” ezaguna, ateraldi xelebre batekin datorkigu: “Pues me alegro porque a mí el sonido de la trompeta me encanta”.
Beste idazle batzuk ere aipa litezke: Javi Cillero, Patxi Zubizarreta (espekulazioari buruzko ipuin beltxa), Uxue Alberdi (liburuko zinezko aurkikundea), Amaia Iturbe (gazteen eta aitona-amonen arteko koalizioa)… Eta beste gaztetxe batzuk ere bai.
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pleibak
Miren Amuriza
Mikel Asurmendi
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui