kritiken hemeroteka

8.530 kritika

« | »

Ametsen baratza / Askoren artean / Elea, 2005

Elkartasunaren aixolbetik Iñigo Roque / Gara, 2006-02-04

Azken urteotan ugaldu dira liburu kolektiboak. Askok pentsatuko dute liburu horietan gehiena galtzua izaten dela. Baina ez da hala.

Badira hamar urte Francis Fukuyamak “historiaren akabera” iragarri zuela… Guztiarekin ere, honelako lore batzuk aurkitzen ditugu simaurtegian, aldian-aldian, erresistentziako literaturak berezko dituen akatsak onarturik (idazleen izenak oker idatzita; errakuntzak; lerro batetik bestera izenez aldatzen diren futbol taldeak…)

Gaztetxea gaztaroko etxea da. Karmele Jaiok eta Fernando Morillok aurrez aurre paratzen dituzte behialako maitaleak, gaztetxeko lagunak. Ipuinak ia paraleloak dira: ustekabeko enkontrua; andrea eta gizona; andreak alaba bat izan du. Amaierak, ordea, zirt-zart bereizten ditu: batek lehen-minari kili-kili egiten dio; besteak, ordea, min horri ihes egiten. Ororen buruan, denbora galduaren bila ibiltzen dira pertsonaiak: “Gau batez bada ere, hemezortzi urteko neska izan daitekeela pentsatu du”, dio Jaiok. “Zer gertatu zen gero?”. Erantzunak ez du inor harrituko: “Bizitza suposatzen dut”. Izan ere, narrazio gehienak lehenaldikoak dira, pertsonaien oroitzapenetan oinarrituak. Orain bizitza aspergarria da, ez du xarmarik, Landabasoren pertsonaien ahotan. Helduaroko zubia pasatu dute gehienek, etsirik. Xabi Borda ere halatsu mintzo da: “aspertzeaz aspertu naiz”.

Atsegin izan ditut errima biribilegiko poemak. Amets Arzallusen bertso-alegiak, kasurako, Brecht-en poema batzuen durundia ekarri dit: “Beti ixteko, beti ixteko, baina ez da errenditu / gaztetxe honek katuak baino / bizitza gehiago ditu”. Bitxia da Arzallus eta Mikel Taberna bat etortzea animalien irudiak baliatzean. Felipe Juaristiren eta Markuletaren poemak ere ildo berekoak dira, egitura paraleloak eratzen dituzte, batak bakoitzari zer dagokion esanez (gazteei gaztetxea dagokiela esan barik, agerikoegia izango baitzen) eta besteak gaztetxeak eraistean zer gertatzen den adieraziz. Asier Serranok elkartasun ahaztua piztu du niregan: “Lagunok esadazue arren, zer egin dezakedan”, irakurgai zaharrak berrituz: “Makinista, otoi, anaia, / eraman nazak hara? / Nora?” (Nazim Hikmet). Lagunok, anaia.

Eta halako batean topo egin dut Ixiar Rozasen narrazioarekin. Pasarte laburretan kontinenteko hiri batetik bestera eraman nau, kapitalismoaren erakusleihoak bistaratuz. Hirietan argi gehiegi daudela salatzen du, anaia nagusia farola futuristez baliatzen baita gu barrandatzeko. Salatzen du langileen badaezpadako egoera: “(…) supermerkatu batean lanean ari zarela eskua zauritu, eta hurrengo goizean etxean geratzen bazara” kaleratu egiten zaituzte. Eta hitzen garrantzia doi berreskuratzen du: “orain gutxi Londresen poliziak erail zuen langilea (ez brasildarra)”.

Umorea ere txitean-pitean ageri da. Iban Zalduak gaztetxeko eskeletoa (Callejaren adierazpen delizios haiek) eta Poeren Amontillado upela uztartu ditu. Juan Luis Zabalak bere buruari barre egiten dio, Galdu arte liburuaren gaineko hitzaldiak direla kontu (Lutxo Egiaren arabera, gaztetxeroen Biblia). Eta, hobe ez, Julen Gabiria, Azkunaren “miresle” ezaguna, ateraldi xelebre batekin datorkigu: “Pues me alegro porque a mí el sonido de la trompeta me encanta”.

Beste idazle batzuk ere aipa litezke: Javi Cillero, Patxi Zubizarreta (espekulazioari buruzko ipuin beltxa), Uxue Alberdi (liburuko zinezko aurkikundea), Amaia Iturbe (gazteen eta aitona-amonen arteko koalizioa)… Eta beste gaztetxe batzuk ere bai.

Azken kritikak

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak