kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Begi-ikarak / Felipe Juaristi / Erein, 2004

Nola pintatu min infinitua? Josu Lartategi / Deia, 2005-02-15

XVII. mendeko Rembrandt holandarrak hirutan dagien lez, horrela dakusa irakurleak poeta “Begi-ikarak” honetan, ahalegin infinituan, berriro eta behin mina definitzen, berriro eta behin zauria haragi gorrian deskribatzen; izan ere, bizitza hegaldia bada, dena da agur eta minaldia. Gizona ikaraz dago munduari begira, bakardadea eta mina garraiatzen duen abere goibela delako.

Egia da ez dela erraza, hasiera batean, hainbeste min, tristura, odol eta zauri, hainbeste ezerez eta izu, hainbeste begi-ikara zirkinik gabe jasatea; aitzitik, zerbaitek errazten du bestela jasangaitza edo astuna izan zitekeena, irakurleari minari buruzko zentzubako iseka metafisikoa suerta zekiokeena. Zerbait hori erraztasun formala izan liteke: poema txikiak, xumeak; sentimenduak zehazterako orduan, berba sendo eta dramatiko baina justuak; deskribapenak osatzean, naturaren elementuak eta sentipen unibertsalak… Horrek guztiak halako denboraz kanpoko poemategia dakar, edo gurago bada betikotasun batekoa. Hizkuntza, dena dela, ez da beste barik erraza, erraztua eta xumetua baino, gehienetan elementu sinbolikoz jantzia baina ulergarria (batzuetan ulergarriegia, batez ere inguratzen gaituen bortizkeriaz eta minaz ari dela ulertzen dugunean). Badirudi idazleak zera dioskula: mundua ez da soilik izugarria, zatarra ere bada, giza kondizioa bezala. Bizinahiaren eta biziezinaren arteko bidegurutzean dakusat nik idazlea. Baina argi dut maitasunez orraztu duela Felipe Juaristik paisaia ikaragarri hori, eguneroko hizkuntza beste itxura batez eskaintzeko.

Elementu sinbolikoz eta konparazio abstraktuz josita datoz lerro ugari. Errealitate gordinarekin paraleloa den abstrakzioa eta irudi sinbolismoa dugu begien aurrean. Poesia sinbolistaren aurrean gaudela egia izanik ere, ez dira inondik ere poema hotz edo urrunak. Irudi trinkoen bidez, etengabeko erreferentziak egiten zaizkio begien tristeziari, arrazoimenaren eta eromenaren artean gorpuzten zaigun mundu zaurituari, mindu eta gaixoberari. Batzuetan, gorago esan bezala, erreferentzialtasuna nabarmena da; posizionamendua ere bai: “Txoriek badute beren aberria” poema hausnarketatxoa izateaz gain, printzipio deklarazio ttipia ere bada, ametsa azken batean.

Oso gustura irakurri dut “Begi-ikarak”, aitor dut. Haikuen sinpletasuna usaintzen da nonahi; haikuen teknikarekin zerikusia duen “eszena-deskribapena eta konparaziozko ondorioa” motako poemak ere bai. Rembrandten errepikapena eta prosazko paragrafotxo sasibiblikoak dira gutxien gustatu zaizkidanak, baina aitortu beharra dago osotasunaren mesedetan datozela, minaren betikotasunaren mesedetan gura bada. Eta mina gurekin dabil, noria hordian, arrazoimenaren eta eromenaren jainkoa baitu gidari.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak