« Distantziak eta hitzak | Hariari tira eta tira »
Bihotza nora, zu hara / Susanna Tamaro (Fernando Rey) / Igela, 2019
Bihotza gogoan Joannes Jauregi / Berria, 2019-09-15
Susanna Tamarok italieraz argitaratu eta 25 urtera datorkigu euskaraz Bihotza nora, zu hara eleberria. Ez dirudi oso epe luzea, baina, mende laurden horrek milurtekoaren gontzak ere birarazi baititu, nago nobela oso desberdin irakurtzen dela XXI. mendearen ertz honetatik. Ez aurreko gizaldiko erreferentziengatik edo girotzeagatik, ez baitira oso ugariak, ezpada nobelan aletzen diren hiru emakume-belaunaldien (amona, ama, biloba) kateagatik. Izan ere, oso aurreko mendekoa da osatzen duten segida: amona, bere gaztaro mugatua eta ondorengoak ulertzeko duen ezina; ama, 68ko iraultzaren inguruko askatasun-boladan loratua eta gainbeheratua; biloba, 90eko hamarkadako gaztea, familia-istorioaren zamarekin atzerriratua.
Biloba diot, eta ez alaba, nobela honen funtsa amonaren eta bilobaren arteko harremana da eta. Argumentuak aski premisa sinplea du: atzerrian da amonak hazi eta hezitako biloba, eta amonak, bere heriotzaren hurbila ikusirik, bidaliko ez dituen eskutitz batzuk idazten dizkio, zahartzaroko gogoeta eta oroitzapenak arintzeko eta, nahi gabe bezala, familia-sekretu lazgarri bat aitortzeko. Ama, amona-biloben arteko emakumea, sekretu horren giltza da, eta itzal gisa baino ez zaigu agertzen, ezari-ezarian, amonaren hustuketa emozionalean.
Bakarrizketa epistolar horretan, amonaren beraren sentimenduak eta gogoetak dira nagusi, eta, ondorioz, eleberri osoari lirismo tinko bat dario, bere xumean izugarri poetikoa baina errazkeriara ere labaintzen dena tarteka —edo sarriegi, nork begiratzen dion—; izenburua bera dugu, adibidez, horren lekuko. Halakoetan, nobelak gehitxo hanpatzen ditu sentimenduak, eta nabarmen trakesten kontaerak berez bertute duen soiltasuna. Nolanahi den, ez nuke esango zati horiek, gustuak gustu, nobela kaskartzeko modukoak direnik.
Estiloari dagokionez, nobela apaingarririk gabeko molde soil eta sinple batean dago kontatua, hizkera lauz eta goranahirik gabe; adjektibo horiek orobat erabil litezke amonaren beraren izaera xumea deskribatzeko. Hain da horrela, non bai baitirudi amonaren bakarrizketak, ia oharkabean bezala, nobelaren idazmoldea bera deskribatzen digula inoiz: “Alde egin baino lehen, eskutitz bat utzi zenidan […] ezinegonaz aparte, ez dut tutik ere ulertu gutun horretatik. Izugarri bihurri eta nahasia zen dena, iluna […] Ni pertsona sinplea naiz, desberdinak dira zure garaia eta nire garaia: gauza bat zuria bada, zuria dela esaten dut; beltza bada, beltza”.
Amonaren oroitzapenak bere eguneroko bizitzarekin uztartuta daude; lorategirako osteratxo batek edo Buck txakur alaiak oroimen bizia kitzikatzen diote, eta, hala, kontatzen duen iragana, kontakizun zorrozki errealista bat bainoago, ebokazio emozional bat da, ordena kronologikorik gabea eta oroiminak taxutua, non iraganaren zama orainaldiko gainbeheraren araberakoa den, batez ere azkena gero eta hurbilago duen honetan:
“Ez dakit bizitzaren azken egunetan denei gertatzen ote zaien bat-bateko sentsazio hau: gehiegi bizi izanarena, gehiegi ikusi izanarena, gehiegi sentitu izanarena”.
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Amaia Alvarez Uria
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Asier Urkiza
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Nagore Fernandez
Farorantz
Virginia Woolf
Aritz Galarraga
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia