« Naturaleza erdigunean | Bihotza gogoan »
Atzerrian / Nerea Balda / Pamiela, 2019
Distantziak eta hitzak Ibon Egaña / Deia, 2019-09-14
Getxoko Kultur Etxeak estreinakoz antolatutako Ramiro Pinilla nobela laburren lehiaketa irabazita iritsi da plazara Atzerrian, eta harekin batera idazle berri bat, Nerea Balda irurtzundarra. Euskal literaturan eta kulturan sarri hartu da atzerria (eta erbestea, eta deserria) gai literario gisa, batzuetan haren esangura politikoan, bestetan kokagune gisa, eta gehienetan sinbolismoz betetako espazio gisa. Baldaren eleberriaren izenburuak ez dio gezurrik barruan dakarren narrazioaren edukiaz: atzerrian, Londresen, bizi den neska euskaldun gaztea, lanbidez itzultzaile-interpretea du protagonista, erakunde inportante batean lanpostua lortu berri duena.
Atzerria ez da kokaleku soila hemen, baina ez espazio geografikoak nobelan protagonismoa hartzen duelako (demagun, Irati Elorrietaren Neguko argiak ederrean Berlinek hartzen zuen bezala), ezpada atzerria batez ere pertsonaia nagusiaren barne-egoeraren metafora bat delako, liburu osoa zeharkatzen duena, hainbat esanahi hartuz: askatasunaren eta ezezagunaren bilaketarena hasieran, bakardade, isolamendu eta distantziarena ondoren, baita noraezarena ere. Kontakizun labur hau, izan ere, gertaeren segidan eta intriga narratiboaren gainean baino, zenbait ideia eta kezkaren gainean dago eraikia, eta hala pertsonaiak eta ekintzak zenbaitetan ideia horien narratibizatzea dira. Esango nuke horrek berak kalte egiten diola batzuetan nobelari, eta arnasa kentzen diola kontakizunari, esplizitatu egiten baitu, izenburutik beretik hasita.
Atzerriaren kontzeptuarekin batera, hizkuntzaren eta literaturaren inguruko kezka da liburuaren bigarren habe nagusi bat. Hitzekin, hizkuntzak mundua izendatzeko duen gaitasunarekin xarmatuta dago protagonista, horrek eraman du itzulpen ikasketak egitera, baina behin postu finkoa lortuta, halako hustasun batek hartu du, eta horrek eraman du bat-batean Sarah Bloom fikziozko idazlearekin obsesionatzera, haren urratsak jarraitzera, testuak itzultzetik nolabait testuen egile bihurtzera. Harreman obsesibo horren bidez, eta bigarren mailako beste pertsonaia eta gertakari batzuk tarteko, nobelaratzen ditu Baldak idazketari buruzko hainbat gogoeta interesgarri: plagioaz eta originaltasunaz, egiletasunaz, itzultzearen eta birsortzearen arteko mugez, besteren artean. Aldika sinesgarritasunak herren egin didan arren, interesatu zaizkit pasadizo eta hari narratibo horiek, eta, lehen nobela idatzi duen egileaz ari garela aintzat hartuta, ezin izan dut saihestu kontakizuna metanobela gisa irakurtzeko tentazioa: itzultzetik, irakurle izatetik literaturarekiko pasioa berreskuratzeko egile izatera (ia nahigabe) jauzi egiteaz ere badihardu-eta, nobelak.
Protagonistarena da kontakizunaren hari sendoena, baina bigarren mailako pertsonaiek ere badute interesik, nahiz eta zertzeladetan geratzen diren askotan, laburtasunak hartaratuta. Protagonistarena da ahots nagusia ere, baina harekin tartekatzen ditu idazleak bestelako ahotsak ere, testu apokrifoak eta txandatzen diren narratzaileak. Horrela lortzen du narrazioak erritmoari eustea, intriga narratibo handirik behar izan gabe. Eta emaitza, borobila izan gabe ere, atseginez irakurtzen den nobela laburra da.
Gari eta goroldiozko
Anari Alberdi Santesteban
Ibai Atutxa Ordeñana
Winesburg, Ohio
Sherwood Anderson
Nagore Fernandez
Suite frantsesa (bertsio argitaragabea)
Irene Nemirovski
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Sorgin-argien ehizan
Joan Mari Irigoien
Mikel Asurmendi
Balio erantzia
Ekaitz Goikoetxea
Mikel Asurmendi
Berriz zentauro
Katixa Agirre
Amaia Alvarez Uria
Poesia kaiera
Federico Garcia Lorca
Nagore Fernandez
Humanitatearen une gorenak
Aritz Galarraga
Asier Urkiza
Soniexka
Ludmila Ulitskaia
Ibon Egaña
Solteroen dantzalekuak
Joxean Agirre
Mikel Asurmendi
Petare
Leire Ibarguren
Jose Luis Padron
Poema liburu bat —irakurtzeko jarraibideak—
Angel Erro
Hasier Rekondo
Norberak maite duena
Miren Billalabeitia
Paloma Rodriguez-Miñambres