« Distantziak eta hitzak | Hariari tira eta tira »
Bihotza nora, zu hara / Susanna Tamaro (Fernando Rey) / Igela, 2019
Bihotza gogoan Joannes Jauregi / Berria, 2019-09-15
Susanna Tamarok italieraz argitaratu eta 25 urtera datorkigu euskaraz Bihotza nora, zu hara eleberria. Ez dirudi oso epe luzea, baina, mende laurden horrek milurtekoaren gontzak ere birarazi baititu, nago nobela oso desberdin irakurtzen dela XXI. mendearen ertz honetatik. Ez aurreko gizaldiko erreferentziengatik edo girotzeagatik, ez baitira oso ugariak, ezpada nobelan aletzen diren hiru emakume-belaunaldien (amona, ama, biloba) kateagatik. Izan ere, oso aurreko mendekoa da osatzen duten segida: amona, bere gaztaro mugatua eta ondorengoak ulertzeko duen ezina; ama, 68ko iraultzaren inguruko askatasun-boladan loratua eta gainbeheratua; biloba, 90eko hamarkadako gaztea, familia-istorioaren zamarekin atzerriratua.
Biloba diot, eta ez alaba, nobela honen funtsa amonaren eta bilobaren arteko harremana da eta. Argumentuak aski premisa sinplea du: atzerrian da amonak hazi eta hezitako biloba, eta amonak, bere heriotzaren hurbila ikusirik, bidaliko ez dituen eskutitz batzuk idazten dizkio, zahartzaroko gogoeta eta oroitzapenak arintzeko eta, nahi gabe bezala, familia-sekretu lazgarri bat aitortzeko. Ama, amona-biloben arteko emakumea, sekretu horren giltza da, eta itzal gisa baino ez zaigu agertzen, ezari-ezarian, amonaren hustuketa emozionalean.
Bakarrizketa epistolar horretan, amonaren beraren sentimenduak eta gogoetak dira nagusi, eta, ondorioz, eleberri osoari lirismo tinko bat dario, bere xumean izugarri poetikoa baina errazkeriara ere labaintzen dena tarteka —edo sarriegi, nork begiratzen dion—; izenburua bera dugu, adibidez, horren lekuko. Halakoetan, nobelak gehitxo hanpatzen ditu sentimenduak, eta nabarmen trakesten kontaerak berez bertute duen soiltasuna. Nolanahi den, ez nuke esango zati horiek, gustuak gustu, nobela kaskartzeko modukoak direnik.
Estiloari dagokionez, nobela apaingarririk gabeko molde soil eta sinple batean dago kontatua, hizkera lauz eta goranahirik gabe; adjektibo horiek orobat erabil litezke amonaren beraren izaera xumea deskribatzeko. Hain da horrela, non bai baitirudi amonaren bakarrizketak, ia oharkabean bezala, nobelaren idazmoldea bera deskribatzen digula inoiz: “Alde egin baino lehen, eskutitz bat utzi zenidan […] ezinegonaz aparte, ez dut tutik ere ulertu gutun horretatik. Izugarri bihurri eta nahasia zen dena, iluna […] Ni pertsona sinplea naiz, desberdinak dira zure garaia eta nire garaia: gauza bat zuria bada, zuria dela esaten dut; beltza bada, beltza”.
Amonaren oroitzapenak bere eguneroko bizitzarekin uztartuta daude; lorategirako osteratxo batek edo Buck txakur alaiak oroimen bizia kitzikatzen diote, eta, hala, kontatzen duen iragana, kontakizun zorrozki errealista bat bainoago, ebokazio emozional bat da, ordena kronologikorik gabea eta oroiminak taxutua, non iraganaren zama orainaldiko gainbeheraren araberakoa den, batez ere azkena gero eta hurbilago duen honetan:
“Ez dakit bizitzaren azken egunetan denei gertatzen ote zaien bat-bateko sentsazio hau: gehiegi bizi izanarena, gehiegi ikusi izanarena, gehiegi sentitu izanarena”.
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Joxe Aldasoro
Lanbroa
Pello Lizarralde
Mikel Asurmendi
Sorginak, emaginak eta erizainak
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Mikel Asurmendi
Gerezi-denbora
Montserrat Roig
Amaia Alvarez Uria
Presbiziak lagundu omen digu
Edu Zelaieta
Mikel Asurmendi
Itsaso amniotikoa
Oihane Jaka
Aitor Francos
Itzulpena-Traducción
Angel Erro
Jon Jimenez
Itzulpena-Traducción
Angel Erro
Asier Urkiza
Maitasuna eta dirua, sexua eta heriotza
Mckenzie Wark
Nagore Fernandez
Fiesta: Eguzkia jaikitzen da
Ernest Hemingway
Aritz Galarraga
Biharraren hegietan
Maddi Sarasua Laskarai
Maddi Galdos Areta
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Aiora Sampedro
Aingeruak eta neskameak
June Fernandez
Ibon Egaña