kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Bihotza nora, zu hara / Susanna Tamaro (Fernando Rey) / Igela, 2019

Bihotza gogoan Joannes Jauregi / Berria, 2019-09-15

Susanna Tamarok italieraz argitaratu eta 25 urtera datorkigu euskaraz Bihotza nora, zu hara eleberria. Ez dirudi oso epe luzea, baina, mende laurden horrek milurtekoaren gontzak ere birarazi baititu, nago nobela oso desberdin irakurtzen dela XXI. mendearen ertz honetatik. Ez aurreko gizaldiko erreferentziengatik edo girotzeagatik, ez baitira oso ugariak, ezpada nobelan aletzen diren hiru emakume-belaunaldien (amona, ama, biloba) kateagatik. Izan ere, oso aurreko mendekoa da osatzen duten segida: amona, bere gaztaro mugatua eta ondorengoak ulertzeko duen ezina; ama, 68ko iraultzaren inguruko askatasun-boladan loratua eta gainbeheratua; biloba, 90eko hamarkadako gaztea, familia-istorioaren zamarekin atzerriratua.

Biloba diot, eta ez alaba, nobela honen funtsa amonaren eta bilobaren arteko harremana da eta. Argumentuak aski premisa sinplea du: atzerrian da amonak hazi eta hezitako biloba, eta amonak, bere heriotzaren hurbila ikusirik, bidaliko ez dituen eskutitz batzuk idazten dizkio, zahartzaroko gogoeta eta oroitzapenak arintzeko eta, nahi gabe bezala, familia-sekretu lazgarri bat aitortzeko. Ama, amona-biloben arteko emakumea, sekretu horren giltza da, eta itzal gisa baino ez zaigu agertzen, ezari-ezarian, amonaren hustuketa emozionalean.

Bakarrizketa epistolar horretan, amonaren beraren sentimenduak eta gogoetak dira nagusi, eta, ondorioz, eleberri osoari lirismo tinko bat dario, bere xumean izugarri poetikoa baina errazkeriara ere labaintzen dena tarteka —edo sarriegi, nork begiratzen dion—; izenburua bera dugu, adibidez, horren lekuko. Halakoetan, nobelak gehitxo hanpatzen ditu sentimenduak, eta nabarmen trakesten kontaerak berez bertute duen soiltasuna. Nolanahi den, ez nuke esango zati horiek, gustuak gustu, nobela kaskartzeko modukoak direnik.

Estiloari dagokionez, nobela apaingarririk gabeko molde soil eta sinple batean dago kontatua, hizkera lauz eta goranahirik gabe; adjektibo horiek orobat erabil litezke amonaren beraren izaera xumea deskribatzeko. Hain da horrela, non bai baitirudi amonaren bakarrizketak, ia oharkabean bezala, nobelaren idazmoldea bera deskribatzen digula inoiz: “Alde egin baino lehen, eskutitz bat utzi zenidan […] ezinegonaz aparte, ez dut tutik ere ulertu gutun horretatik. Izugarri bihurri eta nahasia zen dena, iluna […] Ni pertsona sinplea naiz, desberdinak dira zure garaia eta nire garaia: gauza bat zuria bada, zuria dela esaten dut; beltza bada, beltza”.

Amonaren oroitzapenak bere eguneroko bizitzarekin uztartuta daude; lorategirako osteratxo batek edo Buck txakur alaiak oroimen bizia kitzikatzen diote, eta, hala, kontatzen duen iragana, kontakizun zorrozki errealista bat bainoago, ebokazio emozional bat da, ordena kronologikorik gabea eta oroiminak taxutua, non iraganaren zama orainaldiko gainbeheraren araberakoa den, batez ere azkena gero eta hurbilago duen honetan:

“Ez dakit bizitzaren azken egunetan denei gertatzen ote zaien bat-bateko sentsazio hau: gehiegi bizi izanarena, gehiegi ikusi izanarena, gehiegi sentitu izanarena”.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak