« Bizitza iragankorrak | Hizkuntzaren lemari oraturik: tema eta deman »
Haize beltza / Amaiur Epher / Txalaparta, 2025
Beltzetik blura Jon Jimenez / Gara, 2025-03-09
Hilotz gizatiarrik gabeko eleberri beltza dugu hauxe. Erailketa batzuen kontakizunak entseatuko ditu Tomasek bidean, baina narrazioaren bilbe orokorrean “lumaren alkimista” den idazlearen figura nagusituko zaigu.
Literatura beltza, literatura “urdina” edo “blua”, autofikzioa eta existentzialismoa gurutzatu ditu Amaiur Epherrek (Izpura, 1994) bere bigarren eleberrian, “Haize beltza”-n (Txalaparta, 2025). Baionako apartamentuan sarturik da, sormen krisi betean, Tomas protagonista, eleberri beltz bat idazteko beka irabazi ostean, elkarren arteko lotura ez duten txatalak baino idazteko gai ez delarik. “Euskal literaturan nor izan nahi duen idazle gazte, pedante, etsitu eta kexatia, iparraldekoa deitua den ekialdeko loser bat bera”. Etengabeko porrot horrek humano bihurturik, errukitsuki eta samurki, berehala ikusiko dugu geure burua harekin identifikaturik.
Hilotz gizatiarrik gabeko eleberri beltza dugu hauxe. Erailketa batzuen kontakizunak entseatuko ditu Tomasek bidean, baina narrazioaren bilbe orokorrean “lumaren alkimista” den idazlearen figura nagusituko zaigu. “Urrea, ez dakit… zureak beltzezkoa ez, baizik eta azulezko obra ematen du”. Izan ere, literatura beltzaren kode klasikoekin jostatzen da eleberria, haiekiko nolabaiteko distantzia ere hartuz eta literatura “urdinago” batera lerratuz. Sorkuntza orok eskatzen duen estilo propioaren eta ideia originalen bilaketa baita garrantzia hartzen duena hemen.
Hala, ez da harritzekoa nafar-lapurtera goxoz eraikitako narratibari dimentsio intelektual zabala emanen dioten erreferentzia kultural andana agertzea. Historiak pisu nabarmena du, baita zineak —hemen Hitchcock nagusi— eta musikak ere. Hertzainak-en “Kristalaren bestaldera” edo Ruper Ordorikaren “Hautsi da anphora” inspirazio iturri dira, baina, giro orokorrari dagokionez, nobelak Itoizen doinua dauka akaso gehiago. Literaturan, berriz, hari beltza jarraitzen duten Hammett eta Chandler edota Simenon eta Maigret komisarioa dakusagu. Camus edo Sartre existentzialisten parean, Modiano, Tomasek “euskal Modianoa” bihurtzerik nahi ez duen arren. Euskal literatura klasikoaren eta garaikidearen arteko mugak arinduko zaizkigu: Unai Elorriagaren kontatzeko era eta Joannes Leizarraga edota Aymeric Picaud nahastuz, eta Itxaro Borda edo Jon Alonso euskal literatura beltzaren maisu garaikideetara joaz. Eta, amaiera aldera, bidelagun aitortuko digu Paul Austerren eragina eta, hari jarraiki, idazlearen figura eta bere blokeoa lantzea, autoerreferentzialtasuna eta literatura beltzaren berrirakurketa egitea, hiri-zelataria izatea, pertsonaiaren identitatearen lausotzea eta, oroz gain, adiskidetasunarekin batera, nobelaren erdigunean kokatzea zalantza, obsesioaren eta frustrazioaren artean firin-faran dabilena, sormenaren akuilu eta galga aldi berean.
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo
Haragizko erreformak
Mari Luz Esteban
Mikel Asurmendi
Eusqueraren Berri onac
Agustin Kardaberaz
Gorka Bereziartua Mitxelena
Juana
Jon Artano Izeta
Mikel Asurmendi
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Jon Jimenez
Simulakro bat
Leire Ugadi
Maddi Galdos Areta
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Ibon Egaña
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Paloma Rodriguez-Miñambres