kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Haize beltza / Amaiur Epher / Txalaparta, 2025

Beltzetik blura Jon Jimenez / Gara, 2025-03-09

Hilotz gizatiarrik gabeko eleberri beltza dugu hauxe. Erailketa batzuen kontakizunak entseatuko ditu Tomasek bidean, baina narrazioaren bilbe orokorrean “lumaren alkimista” den idazlearen figura nagusituko zaigu.

Literatura beltza, literatura “urdina” edo “blua”, autofikzioa eta existentzialismoa gurutzatu ditu Amaiur Epherrek (Izpura, 1994) bere bigarren eleberrian, “Haize beltza”-n (Txalaparta, 2025). Baionako apartamentuan sarturik da, sormen krisi betean, Tomas protagonista, eleberri beltz bat idazteko beka irabazi ostean, elkarren arteko lotura ez duten txatalak baino idazteko gai ez delarik. “Euskal literaturan nor izan nahi duen idazle gazte, pedante, etsitu eta kexatia, iparraldekoa deitua den ekialdeko loser bat bera”. Etengabeko porrot horrek humano bihurturik, errukitsuki eta samurki, berehala ikusiko dugu geure burua harekin identifikaturik.

Hilotz gizatiarrik gabeko eleberri beltza dugu hauxe. Erailketa batzuen kontakizunak entseatuko ditu Tomasek bidean, baina narrazioaren bilbe orokorrean “lumaren alkimista” den idazlearen figura nagusituko zaigu. “Urrea, ez dakit… zureak beltzezkoa ez, baizik eta azulezko obra ematen du”. Izan ere, literatura beltzaren kode klasikoekin jostatzen da eleberria, haiekiko nolabaiteko distantzia ere hartuz eta literatura “urdinago” batera lerratuz. Sorkuntza orok eskatzen duen estilo propioaren eta ideia originalen bilaketa baita garrantzia hartzen duena hemen.

Hala, ez da harritzekoa nafar-lapurtera goxoz eraikitako narratibari dimentsio intelektual zabala emanen dioten erreferentzia kultural andana agertzea. Historiak pisu nabarmena du, baita zineak —hemen Hitchcock nagusi— eta musikak ere. Hertzainak-en “Kristalaren bestaldera” edo Ruper Ordorikaren “Hautsi da anphora” inspirazio iturri dira, baina, giro orokorrari dagokionez, nobelak Itoizen doinua dauka akaso gehiago. Literaturan, berriz, hari beltza jarraitzen duten Hammett eta Chandler edota Simenon eta Maigret komisarioa dakusagu. Camus edo Sartre existentzialisten parean, Modiano, Tomasek “euskal Modianoa” bihurtzerik nahi ez duen arren. Euskal literatura klasikoaren eta garaikidearen arteko mugak arinduko zaizkigu: Unai Elorriagaren kontatzeko era eta Joannes Leizarraga edota Aymeric Picaud nahastuz, eta Itxaro Borda edo Jon Alonso euskal literatura beltzaren maisu garaikideetara joaz. Eta, amaiera aldera, bidelagun aitortuko digu Paul Austerren eragina eta, hari jarraiki, idazlearen figura eta bere blokeoa lantzea, autoerreferentzialtasuna eta literatura beltzaren berrirakurketa egitea, hiri-zelataria izatea, pertsonaiaren identitatearen lausotzea eta, oroz gain, adiskidetasunarekin batera, nobelaren erdigunean kokatzea zalantza, obsesioaren eta frustrazioaren artean firin-faran dabilena, sormenaren akuilu eta galga aldi berean.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak