« “Gabonetako ikuskizuna”: desbergonzadu perroa! (Belengo estalpean euskañolez) | Zutik eustea da kontua »
Teatro-lanak / Rosvita (Enara San Juan Manso) / UEU, 2024
Dramaturgoen ‘herstory’-rako Amaia Alvarez Uria / Argia, 2025-03-09
Enara San Juanek UEUrekin latinetik euskarara ekarri ditu X. mendeko moja alemana zen Rosvitaren teatro-lanak. Gandersheimeko abadian bizi zen idazlea zen Rosvita: lehen teatrogile kristaua eta orduko emakumearen irudikapen literario ezkorra aldatzen ahalegindu zen lehena.
Antzezlanekin batera legendak eta lan historikoak ere idatzi zituen. Guztietan oinarri berbera dago: santu eta martirien bizitzen berri ematea edo enperadoreari eta abadiari gorazarre egitea. Horretarako, testu erlijiosoak, autore garaikideen obrak eta ahozko tradizioa izan zituen iturri eta eredu.
San Juanek egindako sarreran irakur daitekeenez, bere ekarpen eta berrikuntzak bi izan ziren: batetik, komedia latindarra Erdi Aroko ideologia kristauaren balioetara egokitzea, hots, hagiografiaren dramatizazioa egitea; eta bestetik, emakume kristau garbia protagonista bihurtzea, femeninoan idaztea eta patriarkatuari barre egitea.
Ezkontza ukatu, bortxaketei buruz hitz egin eta ahizpatasuna agertu zuen bere lanetan, aditu feministen arabera. Terentzioren komedien moraltasuna kritikatzeko ironia erabili zuen. Hala ere, Gandersheimeko abadian eta Otondarren gortean soilik izan zuen eragina bere garaian.
Hitzaurrea ederra da. Bertan agertzen da bere ahots ahaldundua. Bere buruari “Gandersheimeko Aldarri Indartsua” deitzen dio eta amaieran hurrengoa dio: “Nire debozio hau (…) ez bazaio inori atsegin, niri neuri, behintzat, balio dit egindakoak”.
Sei antzezlanetatik gustatu zaizkidanak lehen hirurak dira. Bereziki azpimarragarriak Galikano armada-jeneralaren konbertsioa-n aita eta alabaren arteko elkarrizketa (Galikanoren ezkontza eskearen ostean alabak ez du ezkondu nahi); Agape, Kionia eta Hirena birjina santuen nekaldia-n Dulziziok eltze, lapiko eta zartaginekin amaituko du txortan, birjina kristauekin egin beharrean; eta Drusianaren eta Kalimakoren berpiztea-n Androniko jaunarekin ezkonduta dagoen baina kristau birjina den Drusianarekin maiteminduta dago Kalimako, eta haren maitasunaren berri ematean Drusianak maitasun hori auzitan jarriko du.
Gustatu ez zaizkidanak izan dira kristautasunaren alderdi fanatikoa, martirien torturak eta emakumeen sakrifizio eta nekeak, zeinak nagusi diren hurrengo hiru antzezlanetan.
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pleibak
Miren Amuriza
Mikel Asurmendi
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui