kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Basamortua / J.M.G. Le Clezio (Luis Berrizbeitia) / Elkar, 2009

Denbora kolonizatzen Bixente Serrano Izko / Berria, 2010-03-14

Historiatik kanpoko kulturetan denborak ez du datarik. Denbora ez doa, zirkuluetan dabil urtaroen, eguzkiaren, haizeen, ekaitzen eta lehorteen arteko joan-etorrietan. Mendebaldeko zibilizazioak asmatu du denboraren datazioa, eta kapitalismoak eraman urrearen parean jartzera. Berdintsu espazioarekin: kultura horietan espazioak ez du mugarik, haien kosmos osoa da, txiki izan ala handia gure ikuspegitik; kolonialismoak eraman du espazioak neurtzera, mugatzera, banatzera, bizileku ez, ustiatze gunetzat baizik jotzera.

Jauzi eta prozesu hori kontatzen digu Le Clezio Nobel saridunaren Basamortua eleberri zoragarriak. Nola bizi izan zen jauzi hori Saharako basamortuan —munduko geografia zehatz batean— XX. mende hasieran —une historiko batean—, baina dimentsio antropologiko eta zibilizaziozko batean: berdin izan zitekeen Asiako hainbat lekutan, Amazonian edo Afrikako ohian batean. Hiru ihesaldi eta hiru jazarpen eta inposizio jartzen dizkigu begi aurrean.

Lehenik, eleberriaren egituran bertan islatu duen dataziorik gabeko denboraren ihesaldia datazioaren inposiziotik; bigarrenik, neurri eta mugarik gabeko espazio eta bizileku baten ihesaldia, ustiatze gunetan sailkapen banatzaileetatik; hirugarrenik, bere historia legenda gisa eta bere bizi-espazioa kosmos gisa bizi dituen herri baten exodoa, agindurik gabeko inongo lurraldeetara, ihes hutsean, inora ere ez, ez bada bere betiko kosmos barnean bizi ahal izaten jarraitzeko modu baten bila. Betiere, hegoaldetik iparraldera —gure gaurko irudipenetako historiatik kanpoko hegoaldetik historia linealeko iparraldera—.

Historikoa da Ma el Ainin pertsonaia, eleberriko hainbat hiri, hilobi, mendi, oasik… kokapen geografikoak dituzten bezala, baina buruzagitzat bezain profeta eta maisutzat du bere herriak, sinboloz eta legendez betetzat dituen bezala basamortuko bazter eta unean uneko tradiziozko egonlekuak. Iheslariak ez dira abiatu, exodo biblikoan legez, ez Egiptoko esklabotzatik, ez aginduriko lurralde batera, ez argi-hodei batek gidaturik: historiaren asmatzaileek ekarritako urrezko denbora-dataziotik eta ustiatze guneetan neurturiko espaziotik abiatu dira, ez jakin nora, beraiek harrotu hautsezko hodeia gehienez ere gidari: “[…] gidari lana egiten zien hauts hodeia”. Herri herratua da eleberriko lehen planoetan gehien agertzen zaiguna, irakurleari ezezagunak (asmaturikoak izanen bailiran) zaizkion bazterretik bazter, eta data erreferentziarik gabeko denbora batean. Soilik amaieran, hirurehun eta hirurogeigarren orrialdetik aitzina datatuko dizkigu egileak gertakariak, denboraren neurtzaile kolonialistak aurkeztu ahala; hauek badakite, jakin, Ma el Aininen akabera denbora kontua dela, “hilabete zenbaitetako afera da, menturaz aste batzuetakoa”.

Bi istorio diakroniko paralelo kontatzen dizkigu: Ma el Ainin eta jarraitzaileen exodoarena basamortuan zehar, eta kosmos hura kolonizatu osteko Lalla neskarena, biak kronologiarik gabeak, biak hegoaldetik iparraldera. Ma el Aininena desertuko mugan, iparreko bihurtu Marokon bukatzen da, eta azken jarraitzaileak hegoaldera itzuli; Lalla Frantziara joanen da, non, zorte ona izan arren, muzin eginen dion iparrari eta basamortura bueltatu, bere umeaz (etorkizuna) erditzera. Indar poetiko paregabeko estilo geldoan kontatua, tragikoa, baina esperantzara irekia.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak