« Aranaren ibilbidea | Pentsakizun poesia »
Ilegorriaren emaztea / Bill S. Ballinger (Xabier Olarra) / Igela, 2007
Bihozkada beltzak Mikel Ayerbe / Berria, 2008-02-17
Fikziozko narratibaren baitan azpigenero nabarmenik bada, berezitasun hori nobela beltzari dagokio. Nobela beltzak, gisa honetako zinemak bezala, bere arau eta ezaugarriak baititu. Polizia-nobelen izaera zehazterakoan eztabaidak egon badaitezke ere, jakina da eleberri beltzak trama eta suspense bizia izan behar dituela. Ustekabeko hilketak, etengabeko ihesak, maitasun eroak, nortasun bikoitzak, erritmo azkarrak… guztiak balio du irakurlearen bat-bateko arreta bereganatzeko. Eta hala bada, liburuko gertaeren garapenak tentuz heldu behar dio irakurlearen interes horri. Kontaketa neurtua eskaini behar da, unean uneko suspense dosiak erraztuz, harria botaz eta eskua ezkutatuz, hari bat beste batekin lotuz. “Arrisku handia da azkarregi aurrera egitea nora iritsi behar duen batek ez dakien arte edo gutxienez badakiela uste duen arte”.
Berriki Xabier Olarrak itzulitako Bill S. Ballingerren Ilegorriaren emaztea nobelak hori lortzen duela deritzot, hasieratik amaiera arte irakurlearen tentsioari maisuki eustea. Nobelaren hasieran, kartzelatik ihes egindako senar ohi ilegorriak emazte izandakoari bisita egiten dio. Mercedes bere egungo senarrarekin dago. Bietako norbaitek senarra hiltzen du. Eta bikote izandakoak ihesari ematen dio. Hilketa argitzen eta bikoteari jarraitzen, detektibe prestu bat. Inondik ere, nobela beltz baten hasieran espero izan daitekeen abiapuntu korapilatsua.
Ilegorriaren emaztea bi maila narratibotan banatzen da. Batetik, bikotearen ihesa kontatzen du narratzaile orojakileak. Bestetik, haien arrastoak jarraitzen dituen poliziaren ikerketa dugu, lehenengo pertsonan. Istorio baten kontaketa bi kontakizun ezberdinen bidez egiteak hainbat berezitasun izan ditzake, baina nago nobela honetan irakurlearekin jolastu eta irakurketa gidatzeko modua dela. Nobela beltzaren ezaugarrietako bat irakurleak beti aurretik joan behar duela omen da. Hau da, nobelaren irakurleak nobelako protagonistek baino gehiago jakin behar duela. Plano narratibo bateko pertsonaiek ez dakite zer gertatzen den beste planoan (eta berdin alderantziz), baina irakurlea guztiaren jakitun da. Irakurleak badaki polizia non dabilen, eta iheslariak zertan ari diren; eta hala ere, irakurleak ez daki gauzak nola amaituko diren. Eta gehiago jakin nahi du. Hori izan daiteke benetako suspensea. Pasarte batean, honela dio ilegorriak: “Horra… gero eta nabariagoa da. Batzuetan beste adimen bat sumatzen dudala iruditzen zait… hementxe dagoena, nireari itsatsirik. Maiz adimen horren jabea, nornahi dela ere, nire pentsamenduak entzuten ari dela iruditzen zait…”. Entzuten baino gehiago, irakurtzen esan genezake. Eta hala ere, ilegorria etengabe atzetik duen poliziaz ari da. Polizia bikotearengana hurbiltzean bihozkadak izaten baititu.
Nobela beltzaren azpigeneroari egotzi izan zaion usteetako bat estereotipo bihurtu den polizia-nobela topiko hutsen pilaketara mugatzen dela izan da. Betiko argumentuak, betiko teknikak eta betiko pertsonaiak. Baina topikoek euren kontra egiteko ere balio dute, eta hori gertatzen da Ilegorriaren emaztea liburuko protagonistekin. Orriek aurrera egin ahala, pertsonaiek garapen jakin bat erakutsi eta hasierako manikeismoa saihesten dute. Poliziak bere burua jarriko du zalantzan (azken ezuste eta guzti); Mercedes emaztea ez da emakume esaneko menderatua (ezta femme fatale bat ere, ordea); eta ilegorria ez da hasieran espero zitekeen bezain kementsua (edo bai).
Esan beharrik ez, baina badaezpada esan, Olarrak itzulpengintzan duen eskarmentua ere (Igelaren Sail Beltzeko hemeretzi itzulpenetatik bederatzi berak eginak dira) nabarmena dela Ilegorriaren emaztea liburuan.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez