kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bazterrak / Os Eidos / Uxio Novoneyra (Koldo Izagirre) / Pamiela, 1988

Uxio Novoneyraren bidetik bidetik Courelerantza Amaia Iturbide / Hegats, 1991-12

Pamiela argitaletxearen eskutik bi liburuxkatan heldu zaigu “Os Eidos”, euskeraz “Bazterrak”, deitutako obra. Azalean, enbor urtetsu baten irudia agertzen da. Lehenengo liburuan, edizioaren itzultzailea den Koldo Izagirreren hitzaurre zehatza dator; bigarrenean, asko gustatu zaidan Uxio Novoneyraren lan poetikoari buruzko eritzi bat, Ramon Otero Pedrayok sinatua. Poetaren argazkiak Vicente Larrea euskal eskultorearen “Cabeza profeta” (1987) deritzan eskultura gogaratzen dit, antza duenaren harrotasuna igertzen da. Harrotasuna, isiltasuna, misterioa, begirunea, hitzaren inguruan.

Gaur egun, ostera, badago poemagintza moeta bat gehiegizko hitzez hornituta dagoena, esanahi urria daramaten adjetiboez eta batek, asko mintzatu baina ezer esaten ez denaren nekadura nabaritzen du, giro lightaren kutsadura astuna; eta, halako batean, gure poeta galegoarena bezalako poesia irakurriz poza sentitzen du, poza eta atsedena era berean.

Uxio Novoneyra hitzarengan sinesten duen poeta da, hots, ez du hitza artifizioz estaltzen; aitzitik, hitzari berari leku bat zabaltzen dio, ohizko eta berezko higiduran isuri dadin, liburuaren hasieran oharterazten digun bezala. Ideia esentzial honi eusten badiogu, ez gara eroriko poemok itxura sinpleegia eduki dezaketelako susmoan. Gezurrezko berriketaren aurrean, Novoneyrak hitza bere biluztasunean erakutsi eta poema zer den adierazten digu. Poema egia da. Noizbehinka sortzen zaizkidan esaldi minimo eta puntualetarako dudan sakeleko block batean, aspaldian honako hau apuntatu nuen: ibaia da luzatu eta mirail bilakatu. Ibaiak daramatzen uhainak hitzak lirateke, bidaian zehar luzatzen direnak, eta miraila, poema, urrundik beti hasierako imajina bera itzultzen dizuna, urezko hitzez egina.

Uxio Novoneyrak ez du ezpaziorik eraikitzen; espazioan sartzen da, ordea. Kasu honetan, Courelen barrena bidaiari da, naturalezarekin harreman estu eta sakona duelarik, elkarrizketa etengabea. Courelengatik, Courelez eta Courelen idatzita dago “Os eidos”. Poetak bihotzarekin ez ezik, begiekin ere lan egiten duelako eme dago eta erne egote horretan ukitzen duena, bereganatu eta maitatu egiten du; hona hemen, norberaren garrantzia, bakoitzaren begiak bildu, gorde eta sentitzen duena. Basozainaren jakintza zaharra, laborariaren mintzo umila, irule eta artzaintsaren siluetak, bidaztiaren sekretoak, leku-izen propioak, elurra, eguzkia, euria, lurra, airea, abere, zuhaitz eta landare-moeta anitzak: guzti horiek izendatzen ditu poetak eta izendatzen baditu esanahi bat daukatelako da, beraz, irakurleak adi egon beharko du, bestela ez du Courel ezagutzerik izango. Adierazi nahi duena esaldi soilez eskaintzen du, paralelismo izkutuez, soinu leunaz.

Poeta liriko haundi honen lerroak irakurritakoan, pena bat bakarrik gelditzen zait barruan, galegoa gura bezala ez menperatzearena, zeren zihur bait naiz, menperatuz gero, hobeto uler eta dasta nezakeela Courel Uxio Novoneyraren abotsaren laguntzaz.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak