kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bilbo dub kronikak / Paddy Rekalde / Susa, 2004

Bazterreko geografia Oier Guillan / Gara, 2004-08-21

Bilboko geografia ezkututik ibilaldia eskaintzen du Paddy Rekaldek bere azken poesia liburuan. Hiri “unibertsalek” erakusleiho erraldoien antza hartzea modan dirudien honetan, erakusleihotik haratago dendaren atzekaldera sartzen da Rekalde (kristalaren hoztasuna eta manikien bizi-ezaz jabeturik agian).

Ez ditut Rekalderen liburu guztiak irakurri; “Rebel Mayo Colorao” nobela izan zen niretzat bere lanera gerturatzeko lehen urratsa. Ez zen agian egitura eta erritmo aldetik sekula irakurritako nobelarik borobilena, baina eleberri teknikoki “perfekto” askorekin baino askoz gehiago gozatu nuen, bizitza zegoelako bertan.

Antzeko zer edo zer gertatu zait oraingoan ere liburu honekin. Ez da agian sekula irakurri dudan olerki bildumarik intentsoena, baina sentsazio hori lasai asko albo batera uzten duten ezaugarri asko ditu halaber. Autoreak “Frankotiradorea” izeneko testuan aipatzen duenez: poemaren lerro artean ezkutatzen dela frankotiradore bat / odola borborka ipini nahi dizun / frankotiradore bat. Irakurle gisa hori da literaturan sarri faltan bota izan dudana.

Olerki denek ez dute indar bera sentiarazten, osotasunean hartuta lortzen du agian kronika gisa indar gehien. Banaka hartuta testu batzuk, kutsu narratibo handiaren eraginez, agian, deskribapen hutsean gelditzen direla ematen du zenbaitetan, une edo pertsonaia ezberdinen azalpenera mugatuta, lerro artean autorea desagertuta balego bezala. Pertsonaia eta egoera ezberdinen zerrenda osatzen doan heinean, ordea, testu horiek ere liburuaren osotasunean beren lekua aurkitzen dute, hiri bereko kaleak bailiran, elkarren osagarriak.

Mahai gaineko paperaren edo pantailaren aurrean baino, koaderno txikiarekin kalez kale behatzaile dabilen idazlea soma liteke. Bilbon oraino galtzen den irakurle honi leku erreferentzia zehatz askok zenbait testu lausotzen dizkiote, baina aipaturiko “bazterreko” pertsonaien sail hori erraza da errekonozitzen hemen inguruan “metropoli” kutsua duen hiri bakana Bilbokoa izanik ere: jonkiak, prostitutak eta etorkinak, batetik, eta tabernak, alkohola, kea… bestetik. Guggenheimen alboan denak, batzuek ikusi nahi ez izan arren. Bertatik berreskuratzen ditu, halaber, beste Bilbo batzuk ere, pintada eta gaztetxe zaharren Bilbo ez hain urruna, industriek jotako Bilbo urrunagoa. Soberako malenkoniarik gabe, egun denari zeharka erreparatuz guzti horietatik. Esanguratsuak dira oso Gabriel Arestiri zuzendutako lerroak.

Baina hiriaren bazterrera gerturatzea ez da mundu paralelo horiek azaleratzeko elkartasun keinu hutsa. Bazterreko pertsonaien baitara gerturatu, haiekiko parekotasunak aurkitu, eta bazterreko izaera hori neurri handi batean faltsua dela aurkitu lezake irakurleak. Baztertua izan dena norbaitek baztertu duela beti, eta zerbaitengatik. Pertsona haiek Guggenheim hitza ahoskatzen gozatzen duten bankari. aber-zaleen beldurrak islatzen dituztela sarri, beldurrak eta miseriak. Pertsona haiek ere badakitela amesten, edo noizbait jakin zutela, bederen. Eta Bilbo ezberdinetatik egindako kronikan guzti hori azaleratu ez ezik, salatu ere egiten da.

“Frankotiradorea” poemara itzulita, irakurleak ez du xarma aurkituko, ez bolborarik gabeko kartutxo ondo dekoratu rik topatuko. Frankotiradore bat ezkutatzen da lerro hauen artean. Frankotiradore horrek ez zaitu agian lehen tiroan seko utziko, baina bigarren, hirugarren, laugarren ziztadak ekiditen saiatu baino lehen, oharkabean, harrapatu eginen zaitu. Eta ez dizu axolako. Paisaia ezkutuak dituen herri edo hiri bat bizirik baitago haren baitako pertsonen argitzaletan borborka. Beharrezkoa baita hori ere azaleratzea.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak