« Ekofeminismoaz | Urteak izan ziren egunak »
Gari eta goroldiozko / Anari Alberdi Santesteban / Susa, 2022
Gazi eta gozotik Joxe Aldasoro / Deia, 2023-09-30
Ana Rita Santesteban, Anari, abeslari ezagun eta irakaslearen (Azkoitia, 1970) lehen liburua duzu Gari eta goroldiozko (Susa 2022). Eleberria moduan aurkeztu zutelako hartu nuen eskuartean eta zalantza dut etiketa egokiena den. Egia da hasiera, garapena eta bukaera duela, baina ez zaizkit iruditzen paper erabakigarria jokatzen dutenik. Liburuak deskribatzen eta kontatzen dituen pasadizo, historia eta istorio, hausnarketa, deskribapen eta abarrei olerkien traza hartu diet. Zer, nondik eta zeinek irakurtzen duen. Nik, ezjakintasunak eskaintzen duen ausardiatik, edo.
Auto-fikzioak bidaia bat kontatzen digu, fisikoa, liburua egituratzeko balio duena. Zinematik ateratakoan jaso zuen dei iskanbilatsu batek eskatzen duen erantzunak abiarazten du kotxea, itsasoa eta barrualdea, hezetasuna eta lehorra, oraina, lehena eta etorkizuna, garia eta goroldioa lotuko dituen bidaian. Hain zuzen ere, kotxetik ikusi, usaindu, ukitu eta entzungo dituen paisaiek pisua hartzen dute kontaketan. Izaki oro, elementu oro, pertsona edozein da egokia iraganera joan, oraina kritikatu, etorkizunera salto egin edo paisaiari iltzatua geratzeko. Niretako, poesia.
Izan ere, trama baino gehiago, modu txukunean txertatu eta gorpuzturiko ezpalak iruditu zaizkit liburuan zehar irakurritakoak, orotarikoak: psikologikoak, historikoak, soziopolitikoak, matematikakoak, arkitekturakoak, filosofikoak, sozioekonomikoak, proletarioak, feministak, euskaldunak, erlijiosoak, sexualak, maitasunezkoak, literarioak, sakontasun, garrantzi, intentsitatean gora eta behera egiten dutenak, noski, zapore desberdina utzi didatenak, baina oro har, nagusi batekin: askotan inpresioa izan dut azalean geratu diren ariketak izan direla. Iruditzen zait idazlearen aukera izan dela pintzeladak, zertzeladak margotzea, printzak ateratzea, zerbaiti heldu eta sakontzea baino. Sarri gogoz geratu naiz, gozoa (edo gazia) dastatzen hasi orduko bukatu delako. Egia da, esaten dutenez, irakatsi didatenez, literaturaren, artearen oro har, egin beharra galderak erantzutea baino egitea dela. Lan bikaina, beraz, talaia horretatik irakurtzen baduzu. Niri gehiago gustatzen zait zalantzen eremua mugatu eta gehixeago sakontzea.
Badago, nire ustez, beste elementu garrantzitsu bat: umorea. Ez barrez lehertzeko modukoa, gehiago iluna, ironia eta sarkasmoaren arteko zerbait, agian. Supermerkatuko pasadizoak planteatzen duen hamar minutuen afera, txakurra eta pertsonen arteko harremanarena edota mediuma, Amabirjina eta Marx bera lerrokatzen dituenean. Pintzeladak, ezpalak, printzak. Bikainak.
Irakurketan zehar bi idazle handirekin gogoratu naiz, auto-fikzioa delako batekin eta apunte-olerki itxurarengatik bestearekin. Atzerrikoa bata, bertakoa bestea. Nobelduna bata, etxeko sari nagusia jasotakoa bestea. Ez dakidanez konparazioek laudatu ala lausotu egingo duten egilea, batez ere generoek bat egiten ez dutenean, ez dut gehiago zehaztuko. Eleberria balitz bezala irakurri nuen lehenengoan, interesgarria iruditu zitzaidan. Olerki liburua balitz bezala bigarrenean, pasadizo bakoitza berrirakurtzen, liburua itxi eta barruan sortutako zera horiei azalpena bilatzen, gogoan sortutako irudiekin gozatzen, deskribatutakoak zein hiri edo nongo hondartzan diren asmatzera jolasten. Gehiago gozatu nuen.
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo
Argialdiak
Miriam Luki
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Leiho bat bihotzean
Aintzane Galardi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi