« Ekofeminismoaz | Urteak izan ziren egunak »
Gari eta goroldiozko / Anari Alberdi Santesteban / Susa, 2022
Gazi eta gozotik Joxe Aldasoro / Deia, 2023-09-30
Ana Rita Santesteban, Anari, abeslari ezagun eta irakaslearen (Azkoitia, 1970) lehen liburua duzu Gari eta goroldiozko (Susa 2022). Eleberria moduan aurkeztu zutelako hartu nuen eskuartean eta zalantza dut etiketa egokiena den. Egia da hasiera, garapena eta bukaera duela, baina ez zaizkit iruditzen paper erabakigarria jokatzen dutenik. Liburuak deskribatzen eta kontatzen dituen pasadizo, historia eta istorio, hausnarketa, deskribapen eta abarrei olerkien traza hartu diet. Zer, nondik eta zeinek irakurtzen duen. Nik, ezjakintasunak eskaintzen duen ausardiatik, edo.
Auto-fikzioak bidaia bat kontatzen digu, fisikoa, liburua egituratzeko balio duena. Zinematik ateratakoan jaso zuen dei iskanbilatsu batek eskatzen duen erantzunak abiarazten du kotxea, itsasoa eta barrualdea, hezetasuna eta lehorra, oraina, lehena eta etorkizuna, garia eta goroldioa lotuko dituen bidaian. Hain zuzen ere, kotxetik ikusi, usaindu, ukitu eta entzungo dituen paisaiek pisua hartzen dute kontaketan. Izaki oro, elementu oro, pertsona edozein da egokia iraganera joan, oraina kritikatu, etorkizunera salto egin edo paisaiari iltzatua geratzeko. Niretako, poesia.
Izan ere, trama baino gehiago, modu txukunean txertatu eta gorpuzturiko ezpalak iruditu zaizkit liburuan zehar irakurritakoak, orotarikoak: psikologikoak, historikoak, soziopolitikoak, matematikakoak, arkitekturakoak, filosofikoak, sozioekonomikoak, proletarioak, feministak, euskaldunak, erlijiosoak, sexualak, maitasunezkoak, literarioak, sakontasun, garrantzi, intentsitatean gora eta behera egiten dutenak, noski, zapore desberdina utzi didatenak, baina oro har, nagusi batekin: askotan inpresioa izan dut azalean geratu diren ariketak izan direla. Iruditzen zait idazlearen aukera izan dela pintzeladak, zertzeladak margotzea, printzak ateratzea, zerbaiti heldu eta sakontzea baino. Sarri gogoz geratu naiz, gozoa (edo gazia) dastatzen hasi orduko bukatu delako. Egia da, esaten dutenez, irakatsi didatenez, literaturaren, artearen oro har, egin beharra galderak erantzutea baino egitea dela. Lan bikaina, beraz, talaia horretatik irakurtzen baduzu. Niri gehiago gustatzen zait zalantzen eremua mugatu eta gehixeago sakontzea.
Badago, nire ustez, beste elementu garrantzitsu bat: umorea. Ez barrez lehertzeko modukoa, gehiago iluna, ironia eta sarkasmoaren arteko zerbait, agian. Supermerkatuko pasadizoak planteatzen duen hamar minutuen afera, txakurra eta pertsonen arteko harremanarena edota mediuma, Amabirjina eta Marx bera lerrokatzen dituenean. Pintzeladak, ezpalak, printzak. Bikainak.
Irakurketan zehar bi idazle handirekin gogoratu naiz, auto-fikzioa delako batekin eta apunte-olerki itxurarengatik bestearekin. Atzerrikoa bata, bertakoa bestea. Nobelduna bata, etxeko sari nagusia jasotakoa bestea. Ez dakidanez konparazioek laudatu ala lausotu egingo duten egilea, batez ere generoek bat egiten ez dutenean, ez dut gehiago zehaztuko. Eleberria balitz bezala irakurri nuen lehenengoan, interesgarria iruditu zitzaidan. Olerki liburua balitz bezala bigarrenean, pasadizo bakoitza berrirakurtzen, liburua itxi eta barruan sortutako zera horiei azalpena bilatzen, gogoan sortutako irudiekin gozatzen, deskribatutakoak zein hiri edo nongo hondartzan diren asmatzera jolasten. Gehiago gozatu nuen.
Zero
Aitor Zuberogoitia
Amaia Alvarez Uria
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Aiora Sampedro
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Mikel Asurmendi
Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez
Jon Jimenez
Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi
Asier Urkiza
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Nagore Fernandez
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Aiora Sampedro
Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi
Mikel Asurmendi
Haize beltza
Amaiur Epher
Jon Jimenez
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Asier Urkiza
Girgileria
Juana Dolores
Nagore Fernandez
Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin
Aritz Galarraga
Teatro-lanak
Rosvita
Amaia Alvarez Uria