« Naturaren kultura | Etxe bat baino gehiago »
Ni ez naiz hamalau / Karlos Linazasoro / Aztarna, 2023
Ibai berbera Hasier Rekondo / Deia, 2023-09-16
Liburu honek denetarik dauka kasik oharkabean igaro ahal izateko. Baga: poesia da. Biga: hamalau lerroko soneto hendekasilabikoz eraikia. Higa: jorratzen dituen gaiak betierekoak dira, hortaz, ez da inondik inora garaiko moden morroi. Horri guzti horri erantsi beharko litzaioke kasik ezezaguna den argitaletxe batek argiratu duela. Gainerako argitaletxeek argitaratu ez izana gure literatur sistemaren arao ulertezinei egotziko diogu. Literatura sistemaren bideak esanezinak baitira.
Oso gustu txarrekoa irudi luke, eta beharbada horrelaxe da, iruzkingile xume honi eskainitako soneto bat agertzen duen liburu bat iruzkintzea. Halan eta guzti ere, kasu honetan kazetaritza-literatura-kritikari dagozkion interesak lehenetsi behar izan baititut, eskaintza pertsonal batzuk gorabehera liburuak kazetaritza zein literaturari dagozkion interesgarritasunak agertzen baititu, lerrook idaztean inongo iruzkinik jaso ez badu ere. Gustu txarrekoa bailitzateke, halaber, poema-sorta hau iruzkindu gabe igarotzea. Emeritoak esango zukeen modura: “Damu naiz, ez da berriro gertatuko”.
Gauzak horrela, zer esan liburu honi buruz? Poetak berak zera dionean: “Zer da esanezina? Poesia”. T.S. Eliot/ aresti izenburuko poeman, esaterako, poesiak sarri jorratu duen gai bat du idazpide Linazasorok. Eta esango nuke denboraren iragaitearen hariak ehuntzen duela ibaia ere baden poemarioa: “Denbora ez da tristuraz amiltzen, / ez da zorigaitzean errenditzen, / bizkorra da bere baitara biltzen”.
Linazasorok berak margotu irudiak azaltzat duen argitalpen honetako 200 sonetoetan zehar, amildura gazi-goxo batek erakarriko du irakurlea, irakurtzearen gozamen soilaren ondorioz sortu amildura. Sonetoaren trinkotasun formalari eutsi izanagatik, estiloari dagokionez ez dago idazte tolosarraren gorentasuna gainditzerik, nago poesia baino harago doan liburua dela.
Esanezinak izan arren, gauza anitz esan litezke liburu honi buruz, labur geratzeko arriskuaz betiere. Sare sozialen garaiotan orok bat egin duenean, Byung Chung-Hul filosofoak esango lukeen gisara, Linazasororen bertsoak unibertso oso bat konprenitzeko ahalegin hutsala baitira “Bai, ulertzen ez duguna da gure / galdera, ez jakinak garelako, errukarri maitekorrak adina”. Saiakera hutsal horrek ematen baitio zentzua bai existentziari bai arteari.
Linazasorok genero guztietan, laburrenetan bere saltsan egon arren, jorratu gaiak agertuko zaizkigun hemen ere: existentziaren absurdoa, maitasunaren nondik norako ulertezinak, ironiaren erabilera fina absurdoari irri egiteko, heriotzaren zama astunegia, ustezko konponbide izpiritualen zein konponbide ororen kontrako diatribak, literaturaren gaineko estilo ariketak…
Zenbaitzuk Linazarosoren oparotasuna “kritikatu” dute, ditxosozko errepikakortasunaren karira, eta liburu honen gajerik bakarretarikoa izan daiteke. Baina, nor kezkatu daiteke horretaz honen moduko bertsoen aurrean: “Denbora irain latz bat da masusten / ezpainetan. Denbora, oi, zu zara/ nire baitan zarenean ur-masa./ Denbora hor dabil hilak biluzten”.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez