« Naturaren kultura | Etxe bat baino gehiago »
Ni ez naiz hamalau / Karlos Linazasoro / Aztarna, 2023
Ibai berbera Hasier Rekondo / Deia, 2023-09-16
Liburu honek denetarik dauka kasik oharkabean igaro ahal izateko. Baga: poesia da. Biga: hamalau lerroko soneto hendekasilabikoz eraikia. Higa: jorratzen dituen gaiak betierekoak dira, hortaz, ez da inondik inora garaiko moden morroi. Horri guzti horri erantsi beharko litzaioke kasik ezezaguna den argitaletxe batek argiratu duela. Gainerako argitaletxeek argitaratu ez izana gure literatur sistemaren arao ulertezinei egotziko diogu. Literatura sistemaren bideak esanezinak baitira.
Oso gustu txarrekoa irudi luke, eta beharbada horrelaxe da, iruzkingile xume honi eskainitako soneto bat agertzen duen liburu bat iruzkintzea. Halan eta guzti ere, kasu honetan kazetaritza-literatura-kritikari dagozkion interesak lehenetsi behar izan baititut, eskaintza pertsonal batzuk gorabehera liburuak kazetaritza zein literaturari dagozkion interesgarritasunak agertzen baititu, lerrook idaztean inongo iruzkinik jaso ez badu ere. Gustu txarrekoa bailitzateke, halaber, poema-sorta hau iruzkindu gabe igarotzea. Emeritoak esango zukeen modura: “Damu naiz, ez da berriro gertatuko”.
Gauzak horrela, zer esan liburu honi buruz? Poetak berak zera dionean: “Zer da esanezina? Poesia”. T.S. Eliot/ aresti izenburuko poeman, esaterako, poesiak sarri jorratu duen gai bat du idazpide Linazasorok. Eta esango nuke denboraren iragaitearen hariak ehuntzen duela ibaia ere baden poemarioa: “Denbora ez da tristuraz amiltzen, / ez da zorigaitzean errenditzen, / bizkorra da bere baitara biltzen”.
Linazasorok berak margotu irudiak azaltzat duen argitalpen honetako 200 sonetoetan zehar, amildura gazi-goxo batek erakarriko du irakurlea, irakurtzearen gozamen soilaren ondorioz sortu amildura. Sonetoaren trinkotasun formalari eutsi izanagatik, estiloari dagokionez ez dago idazte tolosarraren gorentasuna gainditzerik, nago poesia baino harago doan liburua dela.
Esanezinak izan arren, gauza anitz esan litezke liburu honi buruz, labur geratzeko arriskuaz betiere. Sare sozialen garaiotan orok bat egin duenean, Byung Chung-Hul filosofoak esango lukeen gisara, Linazasororen bertsoak unibertso oso bat konprenitzeko ahalegin hutsala baitira “Bai, ulertzen ez duguna da gure / galdera, ez jakinak garelako, errukarri maitekorrak adina”. Saiakera hutsal horrek ematen baitio zentzua bai existentziari bai arteari.
Linazasorok genero guztietan, laburrenetan bere saltsan egon arren, jorratu gaiak agertuko zaizkigun hemen ere: existentziaren absurdoa, maitasunaren nondik norako ulertezinak, ironiaren erabilera fina absurdoari irri egiteko, heriotzaren zama astunegia, ustezko konponbide izpiritualen zein konponbide ororen kontrako diatribak, literaturaren gaineko estilo ariketak…
Zenbaitzuk Linazarosoren oparotasuna “kritikatu” dute, ditxosozko errepikakortasunaren karira, eta liburu honen gajerik bakarretarikoa izan daiteke. Baina, nor kezkatu daiteke horretaz honen moduko bertsoen aurrean: “Denbora irain latz bat da masusten / ezpainetan. Denbora, oi, zu zara/ nire baitan zarenean ur-masa./ Denbora hor dabil hilak biluzten”.
Maskara baten aitortza
Yukio Mishima
Ibai Atutxa Ordeñana
Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre
Jon Jimenez
Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao
Maddi Galdos Areta
Animalia domestikoak
Esti Martinez
Irati Majuelo
Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro
Hasier Rekondo
Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide
Jon Martin-Etxebeste
Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi
Mikel Asurmendi
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Jon Jimenez
Azpimarrak
Nerea Balda
Paloma Rodriguez-Miñambres
Su festak
Jon Urzelai Urbieta
Eneko Barberena
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Ibon Egaña
Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz
Mikel Asurmendi
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Jon Jimenez
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Mikel Asurmendi