« Kasualitate metaliterarioak | Giro arrotzean »
Haragizko erreformak / Mari Luz Esteban / Pamiela, 2023
Nitik gura, eraldatuz Asier Urkiza / Berria, 2023-06-11
Mari Luz Estebanen hirugarren poema liburua da Haragizko erreformak. Aurreko bietan landutako gai eta estiloan sakontzen du egileak kutsu autobiografikoko lan honetan. Atalek zentzu narratiboa ematen diote lanari, haurtzarotik helduarora doan kontakizunean. Bilakaera kronologiko horretan arbasoak ageri dira, aurreko belaunaldien soslaiak; hurrengoei ere lekua egiten zaie, ordea. Belaunaldi arteko transmisioa da gai nagusietako bat. Horrekin batera, afektua, gorputza eta memoria aipatuko nituzke, baina, oroz gain, identitateari buruzko lan bat delakoan nago.
Ildo intimo bat sumatzen da liburuan, betiere arrasto kolektiboari segika. Identitatearen osaketan jatorriak duen garrantzia aitortzen du poetak lehen-lehenik. Aitaren aldetiko Zamorako sustraiak, amaren Kastrexana, Burgosko Pedrosa de Valdeporresen igarotako haurtzaroa eta, azkenik, 1970eko hamarkadako Basaurin laketzea. Berezkoa denaren eragin baitezpadakoa dago, gatozen lekuaren ezinbestekotasuna, baina baita behin mundualdian barrena geure burua eta ingurua eraldatzeko ahalmena ere. Orainalditik sustraiei begirada berrien argitan so egitearen hautua ere bai. Hori horrela, jaiotzatik bertatik abiatu eta gero, genealogia bat entseatzen du egileak. Poema batzuk estanpa itxurakoak dira, espazio eta une jakinen deskribapen poetiko zehatz eta zuzen samarrak; bestetzuk, aldiz, oinordetzaren eta, ondorioz, identitatearen gaineko hausnarketa modukoak. Aipatutakoa liburuan zehar ageri den bitasunaren erakusle da, esan nahi baita autorea bi uren artean mugitzen dela, gogoetaren eta literariotasunaren ildoen artean, berez uztartzen zailak direnak.
Mintzo berria atalean identitatearen eraldatzean sakontzen da eta aurretik finkatutako bi parametroei, hots, langile nortasunari eta emakume izatearen kontzientziari, hirugarren bat batzen zaie: euskalduntasuna. Edonola ere, identitatearen ertzok elkarreraginean dabiltza liburuan zehar, elkarri gainjarriz, batak bestea osatuz.
Nortasun baten etengabeko bilakaera erakusten zaigu orriotan, alderdi pertsonalaz bezainbat politikoaz elikatzen dena. Beste era batera esanda, ingurukoekin batera doala garatzen norbera. Ni poetikoa izanagatik ahots nagusia, bestelako pertsonaiak ere aurki daitezke, Ezpain margoa hortzetan poemako emakumea, esaterako. Hurkoaren presentzia, ordea, gehienetan oihartzun baten legez nabarmentzen da.
Liburua aberatsa da gogoetagaietan, hausnarketa iradokitzaile ugari jaurtitzen baitizkio Estebanek irakurleari. Gogoetaren eta poetikotasunaren arteko oreka batzuetan behar bezala gobernatuta ez dagoela uste dut, baina. Lehenengoan esplizituegi tematzeak kamustu dezake-eta bigarrena. Oro har, lurrari gehien lotutako poemak antzeman ditut eraginkorrenak. Eszenen eta irudien bitartez poetikotasunari heltzen diotenak. Esan bezala, kamutsagoak gogoeta esplizituagootara jotzen dutenak, maila abstraktutik hurbilagokoak. Dena dela, esan dezadan unibertsala izan gura duen intimitatea dela liburukoa. Ez da poesiaren definizio txarra.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez