« Ohoreagatik | Nitik gura, eraldatuz »
Azpimarrak / Nerea Balda / Erein, 2023
Kasualitate metaliterarioak Nagore Fernandez / Berria, 2023-06-11
Azpimarrak du izena Nerea Baldak Erein etxean argitaratu berri duen nobela laburrak. Trama entretenigarria du obrak: izenburuak aurreratzen digun bezala, azpimarrak dira nagusi, bai azpimarratutako hitzek esaten dutenagatik, bai lotzen dutenagatik. Izan ere, azpimarraz betetako liburu bat da, ustez, loturarik ez daukaten bi pertsonaia nagusiak, Selva eta Andreu, harremantzen dituen motiboa eta kasualitate nagusia. Hirugarren pertsonako narratzaile orojakileak noiz Selvarengan, noiz Andreurengan jartzen du fokua, eta tarteka eta saltoka euren orainak eta iraganak osatzen dizkigu.
Espazioek ere berebiziko garrantzia dute liburuan, batez ere Punta s’Arenellak, hots, Gironako kostaldean dagoen itsasargiak eta inguruek. Espazio utilitario horrek asko du sinbolikotik ere bi pertsonaia nagusientzat, euren gaztaroko leku kutunena ez ezik, babeslekua ere badelako; bertara biltzen dira sosegua aurkitzeko esperantzarekin. Idazleak, hortaz, euskal literaturan ohikoagoa den euskal giro horri muzin egin, eta Bartzelonako ingurumarietara darama irakurlea.
Aipatzen diren lekuek ez ezik, literaturak eta hizkuntzak ere euskal zentraltasunetik urruti garamatzan iruditeria hori osatzen dute. Asko dira pertsonaiei ihes egiten dieten katalanezko hitzak, naturaltasun osoz euskararekin batera sartzen direnak. Dakigunez, komunitate eleaniztunen eta diglosikoen egoera ahalik eta modurik errealistenean erakusterako orduan, polifoniaren auzia konstante bat izan da literaturan. Euskal sistemara etorriz, batzuek, halakoetan, euskara hutsean idaztearen aldeko apustua egin izan dute; besteek, ordea, errealitatea dagoen-dagoenean erakustearen aldekoa, Saizarbitoriak Ehun metro-n egin zuen bezala, edo, tarteka eta euskaran askoz ere zentratuago, Nerea Baldak Azpimarrak-en egin duen bezala.
Erronka bat iruditzen zait polifonia hori literaturaren bitartez kontatzea: ez, berez, aniztasun linguistiko hori beste barik islatzea, ezpada naturaltasunez egitea eta, gainera, testuinguru hori atze-oihal edo atrezzo bat baino gehiago dela erakustea. Izan ere, bietara egin daiteke, alegia, aniztasun linguistiko hori diskurtsoan txertatu, edo euskara hutsean idatzi, betiere paisaia osatzen duen apaingarri soil bat (bakarrik) ez bada. Eta esango nuke Baldak irakurlea komunitate katalanean bertaratzea eta iruditeria horrekin blaitzea lortzen duela, hizkuntzaren bitartez nagusiki, baina baita literaturaren laguntzaz ere. Horra hor liburuaren indargunea.
Eskurik esku pasatzen diren liburuak, bidaiariak, pertsonak lotzen dituztenak. Asko dira literaturaren balio errekurtsibo horretaz baliatu diren idazleak, dela gurean, Iban Zalduaren Bibliografia ipuinak kontatzen digunez, dela nazioartean ere, Stefan Zweigen Xake nobela-k iradokitzen duenez, esaterako. Alde horretatik, irakurleak ez du aurkituko proposamen originalik edo apurtzailerik Baldaren lanean; bai, ordea, kontakizun entretenitu eta irakurterraz bat, literaturatik eta literaturaren bitartez ondutakoa.
Markos Gimenoren 101 letrakartel
Joseba Sarrionandia
Mikel Asurmendi
Poesia kaiera
Giorgos Seferis
Irati Majuelo
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Joxe Aldasoro
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga