kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Berriz zentauro / Katixa Agirre / Elkar, 2022

Zentauro bat hegan Ibon Egaña / Deia, 2022-11-26

Uste dut Fermin Etxegoieni Twitterren irakurri niola Katixa Agirreren Amek ez dute iruditzen zitzaiola euskarazko lehen nobela erabat “homologagarria”, hemendik kanpo ere irakurleak trabarik gabe asetzeko modukoa. Neurri batean Etxegoienen hitz haiek ibili ditut buruan idazlearen nobela berria, Berriz zentauro, irakurtzean, eta baita beste ideia hau ere: arin, zama askotatik libre idatzitako liburu bat dela hau, euskal narratiban ohikoak diren parametro eta hertsadura batzuei ihes egiten diena eta hegaldatu egiten dena.

Errealismoaren mugetatik haratago kokatzeak ematen dio, ziur aski, fikzioarekin beste modu batera jolasteko abiapuntua nobelari, azken urteetan inguruko literaturetan indarra hartu duen zientzia fikzio feministaren joeretatik hurbilago euskal nobelagintzako joera nagusietatik baino. Fikzio espekulatibo hau Parisen kokatzen da, XXI. mendearen erdialdean, eta Paularen istorioa du erdigunean, zeinak Mary Wollstonecraften biografia ikertzen baitihardu ondoren proiektu pedagogiko birtualak sortzeko. Aipatzen dira zeharbidez mendearen lehen erdian izandako hondamendi klimatikoak edo ia erabat desagertu den turismo fisikoa; aitzitik, eleberria ez da distopia bat, ezta utopia bat ere. Aurrerapen teknologikoek errealitatearen eta errealitate birtualaren arteko mugak lausotu diren garaia imajinatzen du eleberrian Agirrek, non eskularruek, betaurrekoek edo neoprenoek errealitate areagoturako, birtualerako edo hedaturako sarbidea ematen duten. Durduzagarria eta era berean sinesgarria da eleberrian sortzen den geruzen arteko continuum hori, nobelagileak espazio eta objektu zehatzen bidez ikusarazten diguna.

Noski, aurrerakuntza teknologikoak irudikatzeak ez du interes gehiegirik ez bada gatazka moraletan eta giza jendearen portaeretan sakontzeko, eta halaxe egiten du Berriz zentaurok. Agirreren nobelek izan ohi dute sakontasunaren eta arintasunaren arteko oreka partikular bat, eta nago hemen ere narratiba azkarra eta fikzio espekulatiboa sakoneko gai horietara hurbiltzeko bitartekoa direla. Nobelatik gehien interesatu zaidana da protagonistak, neoprenozko jantzi baten laguntzaz eratzen duen avatarra tarteko dela, generoaren eta sexualitatearen inguruan, femeninotasun eta maskulinotasunaren arteko mugetan egiten duen esplorazioa, narratiboki bikain eraikia, edo baita, aurrerapen teknologikoek aitatasuna edo amatasuna esperimentatzeko ekarritako bide berrien inguruko hausnarketa ere. Aske dabil nobelagilearen eskua, orobat, gatazkei ez ezik desirari, sexualitateari eta plazerari ere tokia egiteko, erruduntasunetik baino esploraziotik hurbilago dagoen ikuspuntu batetik.

Behin irakurlea mundu balizko horretan barneratzea lortzen duenean eta korapiloak (bikote-gatazka, genero-gatazka, etab.) irakurleari begien parean jartzen dizkionean jotzen du goia nobelak, irakurle honen gusturako, liburuaren erdialdera. Gutxiago asebete nau eleberriak hortik aurrera hartzen duen bideak, beharbada espektatibak goian jarri izanagatik, kontakizuna interesez eta arin irakurtzen den arren. Wollstonecraften biografia eta presentzia artegagarria egiten dira hasieratik, eta nobelari beste dimentsio bat ematen badio ere, ez nau beti ase hari nagusiaren eta feminista aitzindariaren biografiaren arteko uztarketak. Hala ere gustatu zait zama askotatik arinduta hegaldatzen den nobela bat irakurtzearen sentsazioa, azpi-istorioekin batera ateak ezker-eskuin zabalduz doan narrazio baten hariari segika pasatzea orriak.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak