kritiken hemeroteka

8.493 kritika

« | »

Miren eta erromantizismoa / Ramon Saizarbitoria / Erein, 2019

Ramon Saizarbitoria eta hezkuntza Jon Kortazar / El Correo, 2020-05-24

Hezkuntzarekiko Ramon Saizarbitoriak erakutsi duen arreta aspaldikoa da. Oker ez banago, Lur argitaletxeak 1971n plazaraturiko Eusebio Osaren “Pedagogia eta gizartea” liburuak haren hitzaurrea du. Literaturaren alde pedagogikoan zuzen jauzi gabe, azken aldian hiru lan argitaratu ditu gazte “argiei” zuzenduta. “Kandisnskyren tradizioa” (2003), “Lili eta biok” (2015) eta oraintxe esku artean dudan “Miren eta erromantizismoa” (2019).

“Lili eta biok”, gaztelaniaz hezkuntzari aipamen eginez “La educación de Lili” izenburua jarri zaion nobelan, pertsonaia batek garbi azaltzen dio Gerra Zibilean gertaturiko basakeria aztertzen ari den Faustino Iturbe idazleari garrantzitsua dela gazteek jakin dezaten: “-Iruditu zait gerrari buruz zerbait idazten ari ote zinen edo./ —Beharbada. Pentsatzen ari naiz./ -Hori ondo dago. Komeni da gazteek jakitea”. Komeni da gazteek jakitea. Eta seguru nago egileak erantsiko lukeela: “Eta gero euren erabakiak har ditzatela”.

Jakin ondoren erabakiak hartzen dituen neskatxa bati buruzko nobela da “Miren eta erromantizismoa”. Txunditu egin nauen nobela da. Ezbairik gabe, ez dute Ramon Saizarbitoriaren nobela nagusien artean kokatuko beharbada, baina badu bere gozamen puntua. Eta ez txikia.

Arkitekto lanetan ari denean, Ramon Saizarbitoriari “Martutene” aterako zaio, agian; orfebre lana egiten duenean, aldiz, obra txiki perfektua. Zeren “Miren eta erromantizismoa” ez da institutuko maitasun historia baten kontakizuna, emakume bihurtzera doan pertsona baten azterketa psikologikoa baino. Nobelak, eta hau ikusi ez duenak ez du gaia ulertu, zutabe bi ditu: bata, Faustino Iturbek azaldu du, Éric Rohmer-en filmen gisakoa dugu nobela. “Belarra hazten ikusten den horietakoa”. Antzekoa da nobela, belarra hazten den bezala, mantso, ikusten dugu Mirenen nortasuna bere egiten eta indartzen. Bigarrenak badu zerikusirik zinegile berak esaten duenarekin, eta liburuan aipu nagusi moduan ageri den esaldiarekin: “Paradoxikoki nire filmetan dena da ustekabekoa… zoria izan ezik”. Azken bolada honetan, Ramon Saizarbitoriaren estetikan kointzidentziek (eta batzuk, sinesgaitzek) paper handia bete izan dute (hemen, adibidez, Saiden telefono zenbakiak Klararen urtebetetze egunarekin egin du bat, edo honi bidalitako gutunak), azken batean pertsonaiaren zoria, Mirenen izana, betetzeko. Idazleak aipatu du inoiz horrela egiten duela fikzioari indarra emateko, jakin dezagun fikzioa irakurtzen ari garela. Baina fikzioaren bertuterik handiena bete nahi du: fikzioaren gezurraren bidez egia osatu, gizartearen irudia argitu.

Egilearen beti-betiko arreta puntuak ageri ditu kontakizunak: emakume izaera nolakoa den aztertzea eta ulertzea. Kontakizun sinplearen azpian, hainbat gai potolo agertzea: matxismoa eta tratu txarrak, behin baino gehiagotan, gure gizartean indarrak utzitako arrastoa, terrorismo islamiarra, emakumearen papera bai gure kulturan eta bai islamiarren artean, arrotzaren onarpena nolakoa den. Eta guztiaren gainetik kontrajarpena: Pascalen pentsakizunaren eta Erromantizismoaren itzalaren artekoa.

Nire gusturako, Ramon Saizarbitoriak bestetan erabili duen ironia handirik ez dut aurkitu. Bai badago, nola ez? Mirenen etxea egilearen bizitokia da. Aurreko nobelen oroigarriak ere hemen badira. “Lili eta biok” nobelakoak dira Faustino Iturbe idazlea eta Ana, Mirenen amaren adiskide txolina, eta Otzeta herriaren aipamena. “Kandysnkiren tradizioa” liburutik datoz beste oihartzun batzuk: kartografiaren erabilpena, barruko soinekoen lilura, lehen harreman sexualaren gaia. Baina seriotan hartuko ditu pertsonaia, bere heldutasuna kulturaren bidez ere lortu duen emakume berri baten heziketa eta hezkuntza. Aipu kulturalak, agian, ez dira gaurko gazte batek erabiliko lituzkeenak, baina esan zuen Ramon Saizarbitoriak “Lili eta biok” nobelan: “Kontua da kulturak ematen digula gure ‘arbasoak’ aukeratzeko bidea. Hor bai daukagula erantzukizuna: zer aukeratzen dugun”. Eta Mirenek arduraz aukeratu du bere bidea.

Azken kritikak

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak