kritiken hemeroteka

8.577 kritika

« | »

Lurrez estali / Ximun Fuchs / Susa / EHAZE, 2024

Lurrari keinu bat Jon Jimenez / Gara, 2025-09-07

XIX. mendean, iraultza liberalen eta nazio-estatuen egonkortze prozesuen testuinguruan, Europako aunitz antzeztokitan berriz piztu ziren “Antigona” eta “Hamlet” gisako tragediak. Lurra eta lege zaharrak jokoan ziren garaian, gurean liberal eta karlisten arteko guduek agerian utzi zuten noren esku egonen zen ordura arte komunitatearen oinarri izan zen lurraren kontrola. Shakespeare eta Sofoklesen antzezlanak, hain zuzen, tradizioaren eta aurrerabidearen arteko talkaren alegoria gisa azaldu ziren orduan: aberats berri eta Estatuen aurrean, giza-komunitate eta nazio ttikiak.

Egun gatazka hori bizirik denaren seinale da Ximun Fuchs eta Axut! kolektiboaren “Lurrez estali” (Susa, 2024) antzezlana. “Hamlet” bera akuilu izan dutela aitorturik da orriotan, baina XVI. edota XIX. mendean ez ziren ideia berriak ditugu presente obran, ekologismoa eta klase borroka kasu, eta dilema unibertsal hura Euskal Herrian, Behe Nafarroako baserri batean, lurreraturik irakurtzen eta ikusten ahal dugu orain. Hala, Euskal Herriko Antzerkizale Elkarteak liburuaren aitzinsolasetako batean ongi erran eran, “ingurura adi; zentzumen guztiak komunitateari begira, momentuko kezka eta arazoak identifikatu nahian” ibili dira. Baita lortu ere. Eta horrela, gatazka geopolitikoek laborantzaren krisia agerian utzi duten garaiotan, Baxenabarreko herri laborari xume batera hilabete batez ehunka antzerki ikusle bertaratzea lortu dute. Hilabete batez, Izura herria eta Latsaga gaztelua izan ziren antzerki munduko erdigunea, eta “Lurrez estali”, antzerki zale guzien ahotan bolo-bolo zebilen fenomenoa.

Eta ez da gutiagorako. Izan ere, antzezlanak tragedia klasikoaren osagaiak dituen moduan, baditu herri antzerkiarenak ere. Eta hurbiltasun hori hautatutako gaiarekin eta hizkuntzarekin batera lortzen du, aldi berean eta, Gaizka Sarasolaren hitzaurreak aipatu bezala, erabat antzemangarri eta auzokide zaizkigun pertsonaiekin. Bertako egoerak eta egoera globalak bultzaturik, gure baserriak eta, oro har, euskal landa eremua krisi betean direnean, “Lurrez estali”-ko pertsonaiek idealismo antzuaren eta norabiderik gabeko ekintzaren artean kokatzen gaituzte. Eta gauzak diren eran erakusten dizkigute: nekazaritza eta abeltzaintzaren finantziazioa, ustiaketa, turistifikazioa, kutsadura, enpresa handiekiko dependentzia, elikadura subiranotasuna, herrien hustea, instituzioen ezina… Horren guziaren aurrean egun diren jarrera ezberdinen bidez, arazoen muinera hurbiltzen gaituzte, juzgu moralik gabe. Zeren eta, Sarasolak ondo laburtu moduan: “Keinu bat. Hori da Ximunek idatzi duena eta Axut!-ek eraiki duena. Izan ere, zer da antzerkia, hurbileko sentitzen ditugun horiekiko maitasun keinu bat ez bada?”.

Azken kritikak

Aizkorak eta gutunak
Edorta Jimenez

Asier Urkiza

0 negatiboa
Arantzazu Lizartza Saizar

Nagore Fernandez

Akabo
Laura Mintegi

Aiora Sampedro

Espainolak eta euskaldunak
Joxe Azurmendi

Mikel Asurmendi

Lakioa
Josu Goikoetxea

Irati Majuelo

Poesia guztia
Safo

Aritz Galarraga

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Maddi Galdos Areta

Amorante frantsesa
Miren Agur Meabe

Hasier Rekondo

Akabo
Laura Mintegi

Jon Jimenez

Akabo
Laura Mintegi

Asier Urkiza

Gatazka eta abusua ez dira gauza bera
Laura Macaya

Nagore Fernandez

Beste zerbait
Danele Sarriugarte

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Kuntzak eta kerak
Sara Uribe-Etxeberria

Jon Martin-Etxebeste

Hitzetik ortzira
Ana Urkiza

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko urria

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

Hedabideak