« Sokak, piztiak eta loreak | Sokatira »
Ez erran inori / Maddi Ane Txoperena / Elkar, 2022
Inori ez esatekoak, argitara Asier Urkiza / Berria, 2022-06-12
Bigarren nobela kaleratu du Maddi Ane Txoperenak, Igartza saria irabazitako proiektuarekin. “Ni ohartu orduko eraikia zegoen guzia”, dio protagonistak eleberriaren hasiera aldera. Liburuan, izan ere, Lide izeneko neskaren kaiolatzea eta kaiolatik ihes egin nahia kontatzen da. Sexu-abusu bat pairatu zuen umetan Lidek, eta, halako batean, jada gaztaroan bete-betean dela, oroitzapenek erasango diote eta estuasunak menderatuko du. Bere buruko mamuekin —Piztiarekin— parez pare jartzea saihestu nahian ibiliko da orduan. Hala ere, gero eta handiagoa izango da zauriaren ahala, protagonista deuseztatzerainokoa kasik. Patuaren jokaldi batek, gainera, iraganari aurre egitera bultzatuko du.
Nobela bi partetan eta zazpi kapitulutan banatuta dago, atariko edo 0. kapitulu eta epilogo banarekin. Atarikoan sexu-abusuaren berri ematen da, idazkera aski deskribatzailez eta orainaldiko hirugarren pertsona baliatuta. Hirugarren pertsona erabiliagatik, umearen ikuspegira lerratzen da autorea, eta efektu indargarria du horrek, umearen inozentzia egoeraren larritasunari kontrajartzen zaiolako. Ondoren heltzen dio idazleak istorioari berari, irakurlea Donapaleu sorterriko etxetik —han gertatu baitzen erasoa— Baionara eramanez. Hirian laster zerbaitek barnean krak egingo dio Lideri eta harrezkero ihesbideen bila ariko da, bere burua aurkitu ezinik. Gai minbera jorratzen du egileak. Sexu-abusuen askotariko ertzez ari da liburua, izan ditzaketen ondorio pertsonal eta sozialez. Baina baita erruaz, sexuaz, gorputzaz, isiltasunaz eta itxi gabeko zauriez ere.
Pertsona-gramatikalen —singularreko hirurak erabiltzen dira— eta kontaketa-denboraren tartekatzeak itxura zatikatua eransten diote narrazioari. Lideren izaera hautsiari ondo lotzen zaio hautua. Jario trinko eta jarraituak ekar zezakeen gerruntzea saihesteaz batera, elipsien bidez irakurleari piezak lotzeko aukera ematen dio idazleak. Era berean, antolamendu formalak berresten du, nire irudiko, autoreak behin betiko tesirik ez plazaratzeko duen asmoa. Egitura horrek, edonola ere, arriskuak ere baditu. Esaterako, Lide oinarrian duen istorio poliedrikoan zenbait hari-muturrek ez dute behar besteko garapenik. Familiaren karakterizazioa, adibidez, lauso samarra da eta han-hemenka horren gaineko iruzkinen bat emanagatik, gehixeago sakontzea zegoela uste dut, familiarekiko gatazkak zeresana duenez Lideren korapiloan. Bestalde, Mikelen bukaera modu presatsuegian ebazten dela iruditzen zait, narrazioaren sinesgarritasuna kaltetzeraino. Lideren barne-munduaz diharduten pasarteak, aldiz, eraginkorrak suertatzen dira. Sentimenduen eta inguruko espazioaren arteko loturak eginez, analogiak marraztuz, umetako pasadizoak gogora ekarriz, eta xehera jotzen duten eszena girotzeekin Txoperenak protagonistaren amildegiaren tamaina irudikatzea lortzen du. Hor du indarra nobelak, irakurlea Lideren kaiola sentitzera irits daitekeen une horietan.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez