« Sokak, piztiak eta loreak | Sokatira »
Ez erran inori / Maddi Ane Txoperena / Elkar, 2022
Inori ez esatekoak, argitara Asier Urkiza / Berria, 2022-06-12
Bigarren nobela kaleratu du Maddi Ane Txoperenak, Igartza saria irabazitako proiektuarekin. “Ni ohartu orduko eraikia zegoen guzia”, dio protagonistak eleberriaren hasiera aldera. Liburuan, izan ere, Lide izeneko neskaren kaiolatzea eta kaiolatik ihes egin nahia kontatzen da. Sexu-abusu bat pairatu zuen umetan Lidek, eta, halako batean, jada gaztaroan bete-betean dela, oroitzapenek erasango diote eta estuasunak menderatuko du. Bere buruko mamuekin —Piztiarekin— parez pare jartzea saihestu nahian ibiliko da orduan. Hala ere, gero eta handiagoa izango da zauriaren ahala, protagonista deuseztatzerainokoa kasik. Patuaren jokaldi batek, gainera, iraganari aurre egitera bultzatuko du.
Nobela bi partetan eta zazpi kapitulutan banatuta dago, atariko edo 0. kapitulu eta epilogo banarekin. Atarikoan sexu-abusuaren berri ematen da, idazkera aski deskribatzailez eta orainaldiko hirugarren pertsona baliatuta. Hirugarren pertsona erabiliagatik, umearen ikuspegira lerratzen da autorea, eta efektu indargarria du horrek, umearen inozentzia egoeraren larritasunari kontrajartzen zaiolako. Ondoren heltzen dio idazleak istorioari berari, irakurlea Donapaleu sorterriko etxetik —han gertatu baitzen erasoa— Baionara eramanez. Hirian laster zerbaitek barnean krak egingo dio Lideri eta harrezkero ihesbideen bila ariko da, bere burua aurkitu ezinik. Gai minbera jorratzen du egileak. Sexu-abusuen askotariko ertzez ari da liburua, izan ditzaketen ondorio pertsonal eta sozialez. Baina baita erruaz, sexuaz, gorputzaz, isiltasunaz eta itxi gabeko zauriez ere.
Pertsona-gramatikalen —singularreko hirurak erabiltzen dira— eta kontaketa-denboraren tartekatzeak itxura zatikatua eransten diote narrazioari. Lideren izaera hautsiari ondo lotzen zaio hautua. Jario trinko eta jarraituak ekar zezakeen gerruntzea saihesteaz batera, elipsien bidez irakurleari piezak lotzeko aukera ematen dio idazleak. Era berean, antolamendu formalak berresten du, nire irudiko, autoreak behin betiko tesirik ez plazaratzeko duen asmoa. Egitura horrek, edonola ere, arriskuak ere baditu. Esaterako, Lide oinarrian duen istorio poliedrikoan zenbait hari-muturrek ez dute behar besteko garapenik. Familiaren karakterizazioa, adibidez, lauso samarra da eta han-hemenka horren gaineko iruzkinen bat emanagatik, gehixeago sakontzea zegoela uste dut, familiarekiko gatazkak zeresana duenez Lideren korapiloan. Bestalde, Mikelen bukaera modu presatsuegian ebazten dela iruditzen zait, narrazioaren sinesgarritasuna kaltetzeraino. Lideren barne-munduaz diharduten pasarteak, aldiz, eraginkorrak suertatzen dira. Sentimenduen eta inguruko espazioaren arteko loturak eginez, analogiak marraztuz, umetako pasadizoak gogora ekarriz, eta xehera jotzen duten eszena girotzeekin Txoperenak protagonistaren amildegiaren tamaina irudikatzea lortzen du. Hor du indarra nobelak, irakurlea Lideren kaiola sentitzera irits daitekeen une horietan.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Aitor Francos
Urrats galduen hotsa
Luis Garde
Jose Luis Padron
Simulakro bat
Leire Ugadi
Ibon Egaña
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
Mikel Asurmendi