kritiken hemeroteka

8.121 kritika

Azken kritikak

« | »

Enborretik. Antologia poetikoa / Joxan Artze / Balea Zuria, 2022

Kantuez haratago Irati Majuelo / Berria, 2022-04-10

Ezin konta ahal aldiz heldu zaizkigu belarrietara Artzeren hitzak, lanbroak bilduta, gure baitan pizten diren bazter miresgarriak ikustera, bilatzera, arakatzera gonbidatuz. Kantu forma hartu zuen usurbildarraren obra poetikoaren zati batek, eta haren oihartzunak iraun du belaunaldiz belaunaldi gure bihotz-gogoetan. Alabaina, merezi du bestelako arretarik. Emankorra zen Artze, baita bere poesia ere, lur ezezagunak esploratu eta bide sakonetan zabaldu baitzen kantuez haratago. Orain, idazlearen heriotzetik lau urtera, Balea Zuria argitaletxeak lan aberats haren lagin bat jaso du Enborretik antologian, gure belarrietan dardara berriak eragin ditzan.

Hitzetatik gaindi ulertzen zuen poesia Artzek, bere baitan amaitzen ez den indar baten modura, harremanak eraikitzen dituena inguruarekin, artearekin, jendearekin. Hala, sortze prozesuak garrantzi handia hartzen zuen, diziplinartekotasuna eta talde-lana aurki daitezkeelarik bere jardunaren muinean. Baita emaitzan eta plazaratzean ere, liburua bera objektu artistiko bilakatzen baitzuen eta obsesio batek gidatzen: poesia herriari ematea. Artzek garrantzi handia ematen zion hartzaileari, irakurlearen agentzia azpimarratzen zuen, eta ildo horretan azaleratzen da idazteko hautaturiko kokaleku berezia. Balea Zuriaren bilduma honek, liburu formatuak mugatuta bada ere, asmo bera biltzen duela esan daiteke; Artze omentzea, eta gorazarre horretan poesia jendearengana itzultzea, iraganeko ahanztura posible batetik berreskuratu eta eskuragarri jartzea. Horren ezagun egin ez direnak berrezagutaraztea, argitaragabeek lehen aldiz argia ikustea. Beraz, Ibil Bedik kantatzen duen gisara: “Izan bedi hau herriarendako poesia bat”.

Luze idatz liteke idazlearen ibilbide poetikoaz, hala eta guztiz ere, antologia honetan fokua jarrita, usurbildarraren korronte espiritualena nabarmentzen duela esan beharra da. Bilduma batean ezin daiteke oro sar, eta, ondorioz, ez dira liburu guztiak ageri, eta hautatutakoen artean ez dago oreka zurrun bat ere. Nabarmena da, baina, Artzeren poesia bisuala izendatu denak tarterik hartzen ez duela liburuan, baliabide teknikoak medio, eta pena da. Halaber, idazlearen aro esperimentalistena, abangoardistena da gutxien ageri dena, eta Ortzia lorez zerua izarrez liburutik aurrerako espiritualitatea, transzendentzia, mistizismoa gailentzen da. Hitzaurreak eta hitzatzeak ere idazlearen alderdi horri eman diote garrantzia.

Hori hala, Artzek maite zituen kontrako kontzeptuen arteko loturen bidez, itxura delikatu eta egia sakoneko poesia aurki daiteke, umiltasunetik abiatu baina ez diona izkin egiten galdera konplexuak jorratzeari. Irakurleak erraz hautemango ditu naturarekiko miresmena eta lotura ekidinezina, lanaren funtzioari buruzko zalantzak, gizakia eta haren kezka existentzialak, erlijioarekiko galderak, harremanak biltzen dituzten korapiloak zein bizitzaren eta heriotzaren arteko atalaseak. Eta oroz gain, sentikortasun fin bat, bizitzari aurrez aurre biziminez behatzen diona. XX. mendeko euskal poeta garrantzitsuenetako bat izan da, eta hala iraun behar luke. Antologia honek aletxo bat jartzen du Artzeren lana balioesteko, aletxo bat ale gehiagoren beharra izanen duena.

Azken kritikak

Alaska
Castillo Suarez

Irati Majuelo

Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pantailen garaipena
Iñigo Martinez Peña

Jon Martin-Etxebeste

Axularren gerizapean
Kepa Altonaga

Asier Urkiza

Emakume bat
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Atsoa
Victor Catala

Joxe Aldasoro

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Jon Martin-Etxebeste

Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi

Irati Majuelo

Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar

Mikel Asurmendi

Alaska
Castillo Suarez

Jon Martin-Etxebeste

Alaska
Castillo Suarez

Maddi Galdos Areta

Puskak
Irene Pujadas

Asier Urkiza

Norberak maite duena
Miren Billelabeitia

Nagore Fernandez

Beirazko kanpaia
Sylvia Plath

Hasier Rekondo

Artxiboa

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

2022(e)ko iraila

2022(e)ko uztaila

2022(e)ko ekaina

2022(e)ko maiatza

2022(e)ko apirila

2022(e)ko martxoa

Hedabideak