kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Amez / Goiatz Labandibar / Alberdania, 2022

Amen matxinada Nagore Fernandez / Berria, 2022-03-06

Amak dira protagonistak Alberdania argitaletxeak argitaratu berri duen Goiatz Labandibarren Amez ipuin liburuan. Laburtasuna dute akuilu ipuinek. Erredundantea dirudi iruzkinak, ipuinak izanda, berez baitator laburrak izatea. Zerekin konparatzen dugun. Izan ere, inpresioa dut, azkenaldi honetan, kontakizunak izanik ere, estilo luzeago baten aldeko joera nagusi dela ipuingintzan. Noski, eleberriekin alderatuz, laburrak izaten jarraitzen dute; Labandibarren uztarekin konparatuz, aldiz, ez horrenbeste. Alderdi horretatik, idazlearen estiloak hastapenetako euskal ipuingintzaren moldea ekarri dit gogora. Eta ez bakarrik luzerari dagokionez, baita esperimentaziorako imintzioan ere; Odisea kontakizunak, esaterako, 1970eko eta 1980ko hamarkaden artean idatzi zen literatura motari oihartzun egiten baitio, besteak beste, Patri Urkizuren Sekulorum sekulotan obra abangoardistari.

Alderdi tematikoari dagokionez, 21 ipuinetan zehar, amatasunaren aurkako alegatuak aurkituko ditu irakurleak, dosi txikian, baina gordin-gordin; izan ere, narratzaileek eta pertsonaiek ez dute erreparorik amatasunaren kontrako diskurtsoa, eufemismorik barik, tabu bihurtu barik sortzeko eta kontatzeko. Urteetan, diskurtso heteropatriarkalak eraiki duen ama-ona parea, kolokan jarri, eta egoera horrek emakumeari ezarri (eta oraindik ere ezartzen) dizkion kateak errepresentatzen eta salatzen dira orriotan. Begiratu besterik ez zaie egin behar idazleak aurrekaritzat eta eredutzat baliatu dituen obrei, amandreei Labandibarren hitzetan, lanean lantzen den perspektiba eta tesia zein diren jakiteko. Paratestutik ere egiten zaigu horren aurrerapenik: alua duen gorputz bat agertzen zaigu, soinean bere larrua besterik ez duela. Irudiak askapen sexualari eta desirari keinu egiten dio eta aditzera ematen da norbanakoa, gu geu, azal eta gorputz, beste ezer baino garrantzitsuagoak garela, horrek berekoikeriara eta amatasunaren eredu normatiboa haustera bagaramatza ere. Dena den, amatasunaz gain, badira pisua duten bestelako auziak ere, klase-sozialarena, esaterako, eta intersekzioan tratatzen dira, gainera: orriotan emakumeak izateaz gain, amak ere badiren pertsonaiak agertzen zaizkigu, eta, emakume-ama izateaz gain, langileak ere badirenak; alegia, emakume-ama-antikapitalistak.

Idazleak egindako apustu literarioak, ostera, ez nau tematikoak bezainbeste konbentzitu. Batzuetan, formaren aldeko hautua egin du idazleak, eta kontakizun horiek iruditu zaizkit literarioki landuenak eta mamitsuenak; ahots narratiboen konplexutasunaz gain, intentsitatea bide guztian zehar gordetzea lortzen baita eta bukaeran ematen azken kolpea irakurleari, K.O. uzteraino. Aldiz, lehentasuna formak baino edukiak duenean, literariotasuna gehiegi sakrifikatu dela esango nuke; bere baitan istorio hunkigarriak gorde arren, artefaktu literario bezala planoegiak begitandu zaizkit. Edozein kasutan, literariotasun handiagoz edo gutxiagoz, baina, amatasunaren testigantza-sare bat marrazten digu liburuak, unibertsala, jatorri eta arazo beraren herentzia puskak.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak