kritiken hemeroteka

8.487 kritika

« | »

Landa aldeko neskak / Edna O'Brien (Gema Lopez Las Heras) / Igela / Erein, 2022

Xumearen indarra Asier Urkiza / Berria, 2022-03-06

Literatura Unibertsala bildumaren azken ale-sortan argitaratu da Edna O’Brien-en Landa aldeko neskak nobela. 1960an kaleratua, gerora ibilbide luzea izan duen —narrazioan, poesian zein saiakeran— idazle irlandarraren opera prima dugu. Ondorengo urteetako beste bi lanekin osatzen du trilogia, Girls with green eyes (1962) eta Girls in their married bliss (1964) liburuekin, hain zuzen. Eleberriak zalaparta handia sortu zuen garaiko irlandar gizartean, herrialdearen jite kontserbadorea zela-eta. Instituzio erlijiosoen eta gizarte katoliko itogarriaren salaketa igar daiteke, izan ere.

Caithleen Brady da eleberriko protagonista, eta lehenengo pertsonan ematen dio irakurleari landa eremuko bere herriko bizimoduaren berri. Bere aita alkoholikoak tratu txarrak ematen dizkio amari, zeina narrazioaren erdialde aldera hilko baita. Aitaren mehatxua etengabeko presentzia izango da Caithleenentzat. Ondorioz, sorterria nola edo hala utzi nahian ibiliko da bere lagun Babarekin batera. Jaioterritik beste herri bateko komentura; eta handik egotziak izan ondoren, hiriburura, Dublinera egingo du bikoteak. Umearen inozentzia eta nerabearen grina uztartzen dira orduko gizartearen erretratua eskaintzen digun Kateren begirada sotilean. Idazleak ezin hobeto baliatzen du protagonistaren ikuspegiaren anbibalentzia, eta era egokian banatzen ditu, hizkera ustez xalo eta xumean, aldian behin aurki daitezkeen iruzkin zorrotzak. Protagonistaren sentimenduez aritzeko, kanporako begirada soila darabil autoreak, barne-bakarrizketaren partez.

Estiloa da nobelaren ezaugarririk aipagarrienetakoa. Eguneroko kontuez, bizimodu arruntez dihardu Katek, baina egileak haragoko zerbait iradokitzeko gaitasuna du. Konkretuaz idatziz abstraktuena azaleratzea, hortxe idazlearen erronka handienetako bat. O’Brienek horixe erdiesten du, deskribapen zehatz eta bizien bitartez bezainbat eszena-girotze ezin eraginkorragoekin. James Joycen —liburuan azaltzen da bere izena, bestalde— lehenbiziko lanak gogora dakartza liburuak: Dublindarrak, bere deskribapen eta pertsonaia xelebreen saldoagatik; Artistaren gaztetako portreta-rekin, ordea, kontrako harremana du, esperientzia erlijiosoaren irudi bestelakoa ematen duenez, Joycek transzendentziaz janzten zuen hori desakralizatuz. Umoreak toki handia du horretan.

Aipatutako giro erlijioso hertsiaren salaketa ez ezik, emakumearen independentziaren aldarrikapena dago liburuan. Ildo horretan, nabarmena da Kateri hainbat pasartetan darion barne-indarra, neskatila gazte eta ezjakinaren irudia hausten duena. Kontzientzia feminista berezkoa, intuiziozkoa ernatzen zaio protagonistari, nolabait amarekiko lotura duena iturburu. Babarekin izandako ika-miken gainetik — tira, nerabezaroan Babak Kateri emandako tratua gorabehera, hobe esanda—, eta izaera zeharo ezberdina badute ere, bi nesken arteko laguntasunak gizarteko konbentzio eta itxituren aurkako aliantza osatuko du: “Hantxe gindoazen landa aldeko neska kaskarin bi, hiri handira jauzi egiteko irrikaz…”.

Azken kritikak

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Hezur berriak
Ane Labaka Mayoz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Simulakro bat
Leire Ugadi

Mikel Asurmendi

Ezinezkoaren alde
Iñigo Martinez Peña

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Asier Urkiza

31 ipuin
Anton Txekhov

Aritz Galarraga

Odolaren matxinadak
Miren Guilló

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren Elizegi

Joxe Aldasoro

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Artxiboa

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

Hedabideak