susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Aitaren heriotza | Dena irabazteko »

Gu gabe ere / Itziar Ugarte Irizar / Susa, 2021

Fan eta etorri Igor Estankona / Deia, 2021-12-18

Editoreak honela dio: “Momentu bat jasotzen du Itziar Ugarte Irizarren lehenengo poema liburuak, dena irabazteko izan eta dena galtzeko beldurra sentitzen hasten garen momentu hori. Erabaki, deskubrimendu eta oroitzapen berrien garaia. Poemotako ahotsa bere mundua sortzen ari den sasoi horretan, lurrikara isila izango da hurbileko hiru pertsonaren heriotza. Denbora eta lekuarekiko kezka areagotuko dio horrek, munduarekiko begirada aldatzen eta zailtzen ari den bitartean, horrek dakarren ziurgabetasunarekin eta, nola ez, gozamenarekin”.

Itziar Ugarteren Gu gabe ere gure baitara biltzeko eta errepasoa egiteko liburua da, bizirik gaudenontzako Domu Santu egun baten antzekoa: detaile txikien bidez, poema-erramuen bidez, ulertu ezin dena ulertzeko ahalegin bat. Nagore Legarretaren azaleko irudiak ere iradokitzen du halako ‘deja vu’ sentsazio bat, egon barik egon garela nonoiz nonbaiten, edo agian ez ginela izan gu: “Egunero agertzen zinen/ esku ahur bat indio eran// eskola, lana/ agur bat azpitik igarotzean// —bidexka bakarra dago/ bide guztien zuztarrean?—// Munduari aurre egiteko/ ez dut gehiago behar// eta egongo ez zarenean ere/ikusiko dudala egingo nuke”.

Ematen du Itziar Ugartek (Oñati, 1995) fan eta etorrien bitakora bat idatzi duela edozeinentzat baliagarria, baina batez ere beretzat terapeutikoa, beretzat liberazio eta errepaso. Berba zehatza eta sentimendu sakonak bat egiten duen lekuan sortzen da poesia eite hau, non erromantizismoa nahasten den bihotz jada zurratu batekin: “pentsatzen nola izango den zurekin egotea/ berrogei ditudanean, hirurogei…”.

Gu gabe ere erraz identifikatzeko moduko poemez dago eraikia, baina osorik unibertso zabal bat da, bakoitzarengan esaldi bakoitzak sortzen duen oihartzunak biderkatua. Sinple eta modu klasikoari dago idatzia —apurketa formal batzuk gorabehera—, baina era berean berria da. Itziar Ugartek bere bizitzan sartzera gonbidatzen gaitu eta azkenean irakurleak bere buruarekin egingo du topo, harriturik irakurriko ditu bere-bereak diren bizipenak, argi-ilunen joko bat unibertsala du deskubrituko: “nongoak ginen galdezka hurbildu zirenean// esan genienean esan ziguten// ba gure aita guardia zibila da”. Horrela bukatzen da Oporrak poema, eta laburbiltzen du liburua, inozentziaren eta oro jakitearen nahaste kalkulatu bat baina, era berean, euskal poesiara hurrengo belaunaldia ailegatu dela iragartzen digun pieza. Gerra hurbil da, baina gerra gauza urrun bat dela dirudi.

Eta beste gerrez zer esan, gorputzak maitemintzen eta desmaitemintzen diren zelaiez. Itziar Ugarteren gorputzetatik igarotzen da guztia, haurtzaroa, familia eta, horien ostean, askatasuna, hain gozo eta mikatza: “ohe ondoan kandela bat/ piztuta utzi/ eta ur bila/ altxatzearen/ antza du maiz/ ez ote den leihotik/ haize fin bat sartuko/ ez ote duzun itzuleran/ dena/ sutan topatuko”.

Eta tentsio horretan —barrua, kanpoa, publikoa, pribatua— doa aurrera liburua, irudi sotilez betea baina argudio barik, poesia onena doan eran. Esan nahi baita, kritikoki baina leziorik eman barik, behaketa bat balitz bezala bizitza. Eta halako batean dio: “eta ezin jakin/ zerk ematen dion/ zentzua zeri/ zein den benetan/ hainbeste/ hitzen gogoa/ dena gertatu bitartean/ eskuak kaierak hormak/ oharrez betetzen/ segitzearena”.