susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Garen hori, Jorge Oteiza gogoan | Txinpartak »

Profeten iruzurra / Amaiur Epher / Maiatz, 2021

Atrebentziarekin Ibon Egaña / Deia, 2021-07-03

Berrogei urte betetzearekin batera eman du argitara Maiatz elkarteak Amaiur Epher baxenafar gaztearen opera prima. Diabolo Kiwi musika-taldeko kide eta bi antzerki-testuren egile, lehen nobela du Epherrek Profeten iruzurra hau. Idazleak berak lehen argitalpen hau eleberri bat ote den zalantzan jarri badu ere, nik neuk behintzat traba handirik gabe egingo nioke tokia nobelen zakuan, nahiz eta liburua eskuartean hartu ahala ulertzen den zergatik jarri dizkion galdera ikurrak liburuaren egileak.

Alexander mutil gaztea da pertsonaia nagusia eta haren inguruan ardazten da kontakizun osoa. Pertsonaia-nobela da hau ekintza-nobela bainoago, eta argumentuak ez digu askorik esaten liburuaz, funtsean pertsonaiaren mundua ikusteko forma jaso nahi izan baitu idazleak. Herritik kanpo, Frantziako hiri batean eta Madrilen eginak ditu ikasketak pertsonaiak, eta nobelaren hasieran Estatuko funtzionario gisa dihardu lanean hiri ertain batean, artxibozain, aldi batez historia museoen kudeaketaren arduradun izan ondoren. Familian gertatutako ezbehar batek eramango du atzera sorterrira, lana utzita. Bederatzi kapitulutan zehar, hainbat espazio geografiko eta sozial zeharkatzen ditu Alexanderrek: frantziar hiri ertaina eta lan-mundua, sorterria eta familia-giroa zein lagunartea, Madril eta giro kultural-politikoa, kasu. Amaiera aldera sorterritik Iruñera egindako bidaiak, berriz, nobelari road-moviearen oihartzunak ekartzen dizkio, Jean Etxepare lagun.

Espazio horiek eta bertan bizitakoak (askotan anekdota baino ez direnak) aitzakia dira pertsonaiaren etengabeko digresioetarako, sexuaz, familia-arteko harremanaz, filosofiaz eta beste hainbat gairi buruz jarduteko. Gailendu egiten da, edonola ere, alderdi sozio-politiko eta ekonomikoaren inguruko gogoeta orriotan, izan ere eleberria pertsonaiaren begietatik gaur egungo Mendebaldeko gizartea irakurtzeko ahalegina da: neoliberalismoa, deslokalizazioa, kulturaren espektakularizazioa, asmo iraultzaileen ezina… Epherrek Alexanderren begiradatik eramaten ditu fikziora kritika horiek guztiak, nihilismora heltzen ez den eszeptizismo eta etsipen batetik, umorez, ironiaz eta estilo landuz eraman ere.

Fikzioaren eta saiakeraren arteko bidegurutzean dabil tarteka liburua, hain da fina maiz gogoeta pizten duen hari edo aitzakia narratiboa. Baina bestelako hibridaziorik ere bada liburuan, antzerkiaren eta narrazioaren artekoa, esaterako, testu dramatikoaren traza hartzen baitu inoiz narrazioak. Gainera, Alexanderrek idazlea izan nahi du eta borrokan dabil bere idatziekin eta hala tartekatzen ditu bere eguneroko baten atalak edo egindako ametsen kontakizunak narrazioan, fikzioaren mugak bihurrituz. Halaber, fikzioaren konbentzioak ere nahieran darabiltza Epherrek, narratzailea justifikaziorik gabe aldatzen duenean, edo Houellebecq-i buruzko saiakera-kutsuko kapitulu oso bat txertatzen duenean, autofikzioaren halako bertsio sui generis batean. “Literaturaren legeak hausteko eginak zirela zeritzon” Alexanderrek; hala gaztigatzen zaigu lehen kapituluan. Nobela irakurtzen segi ahala tarteka aztoratu egin nau lege horien faltak (“baina nola aldatu da narratzailea!?”) edo hari narratiboaren hauskortasunak. Ordea, liburuari darion ingenuotasun eta atrebentzia horrek berak harrapatu nau, eta baita egilearen estilo ironiko finak ere. Narratiboki ortodoxoa eta borobila izan gabe, asko esaten duen liburua iruditu zait hau eta, espero dezagun, esatekorik baduen norbaiten lehen argitalpena.