« Sustrai berrien bila | Izana eta irudia »
Amek ez dute / Katixa Agirre / Elkar, 2018
Ispiluaren aurrean Alaine Agirre / 111 aldizkaria, 2018-10
Ama bat izenik ez daukana. Beste ama bat bi izen dauzkana. Idazlea da lehenengo ama hori. Emazte eredugarri izatea da bigarren ama horren lana.
Espero gabe haurdun gelditu zen lehenengo ama. Gehiegi espero behar izan zuen bigarren amak.
Idazten jarraitu nahi du lehenengo amak. Iragana atzean utzi nahi du bigarren amak.
Bi ama horien arteko lotura, ikara.
“Amek ez dute” izena du Katixa Agirreren azken eleberriak, eta amek egin behar ez dituztenak eta isilpean egiten dituztenak dakartza azalera. Ama batek urtebete inguruko bere niniak hiltzen ditu, eta horren berri dauka ama izan berri den idazle batek. Gertaera horrekin obsesionatzen da idazlea, ulertu egin nahi du nola iristen den bat bere umeak hiltzera, eta horretaz idaztea erabakitzen du (erabaki baino gehiago, ezin du ebitatu, benetako idazle batek bezala). Horretaz doa nobela, baina baita ere narratzailea den protagonistak nola bizi duen amatasuna idazle izanda, eta nola bizi duen idazletza ama izanda.
Gertaerek eta gogoetek, bi alderdiek dute pisu berbera nobelan, batak bestea elikatzen du eta interes berberaz irakurtzen dira; idazleak abilezia harrigarriz tartekatzen ditu bi eratako pasarteak, informazioa doitasunez dosifikatuz, eta irakurlea ez da kasik ohartzen batetik besterako pasaeraz, berezko jario batean bezala. Horretan laguntzen dute bai idazleak darabilen hizkuntza eraginkor eta zuzenak, bai xehetasunei erreparatzeko gaitasunak, irudietan zein ideietan. Esaterako, pertsonaiak deskribatzeko orduan, ez zaigu esaten nolakoak diren, haien keinu eta ekintzen bidez erakusten zaigu, horregatik dira hain zorrotzak (eta, beraz, sakonak) pertsonaien erretratuak. Eta hau guztiau, egilearen bereizgarria den ironia etengabearekin; ez erasorako ironia bat, baizik eta bizitzaren aurreko jarrera bat, norbere burua ere hartzen eta onartzen duena.
Liburu honek ispiluaren aurrean jartzen du irakurlea, batez ere emakumezkoa (tamalez, oraindik emakumeon esparruan bakarrik egiten direlako gurasotasuna, lana eta identitatea uztartzearen inguruko hausnarketak). Geure buruari esatera ausartzen ez garenak aurpegiaren aurrean jartzen dizkigu, edonolakoa dela ere gure esperientzia, bizitza, ideologia: ama onak izan nahi dugunok, ama txarrak garenok, ama izatean beldurrez betetzen garenok, ama izatean geure esentzia galtzearen beldur garenok, ama izan nahi ez dugunok, idazle izan nahi dugunok… Eta hori da, hain zuzen ere, nobela honetatik gehien gustatu zaidana: kontraesanak ebatzi gabe kontraesanean egote hori, eta kontraesana onartzea eta halere aurrera egitea. Feminismo mota hori. Nobela honetan pertsonaiak, kontatzen diren gogoetak, ekintzak, istorioak… ez dira modu bakar batekoak, beltzak ala zuriak, ez dira bata izatetik bestea izatera pasatzen ere, ñabarduraz betetako gradazio horretan hara eta hona dabiltza, gristasunaren gama zabalean: gu geu ere, gure bizitzak ere, horrelakoak garelako.
Idazleak liburuan erabilitako hitz bat neure eginez, esango dut liburu hau maistralan bat dela.
Kandelikara
Harkaitz Cano
Peru Iparragirre
Zoonomia
Nerea Arrien
Paloma Rodriguez-Miñambres
Itzalen distira
Arrate Egaña
Hasier Rekondo
Ene anaia femeninoa
Marina Tsvetaieva
Amets Iriarte
Zoonomia
Nerea Arrien
Maddi Galdos Areta
Ekaitza eta beste 34 ipuin
Kate Chopin
Paloma Rodriguez-Miñambres
Haragi hosto
Juan Ramon Makuso
Mikel Asurmendi
Azken etxea
Arantxa Urretabizkaia
Amaia Alvarez Uria
Mina hartzeko ere
Juan Luis Zabala
Paloma Rodriguez-Miñambres
Gezurra berdaderoa
Bertol Arrieta
Pako Aristi
Uda betea
Aritz Gorrotxategi
Jose Luis Padron
Basairisa
Louise Gluck
Aitor Francos
Sortaldekoak
Hedoi Etxarte
Mikel Asurmendi
Lagun minak
Jon Benito
Asier Urkiza