« Sustrai berrien bila | Izana eta irudia »
Amek ez dute / Katixa Agirre / Elkar, 2018
Ispiluaren aurrean Alaine Agirre / 111 aldizkaria, 2018-10
Ama bat izenik ez daukana. Beste ama bat bi izen dauzkana. Idazlea da lehenengo ama hori. Emazte eredugarri izatea da bigarren ama horren lana.
Espero gabe haurdun gelditu zen lehenengo ama. Gehiegi espero behar izan zuen bigarren amak.
Idazten jarraitu nahi du lehenengo amak. Iragana atzean utzi nahi du bigarren amak.
Bi ama horien arteko lotura, ikara.
“Amek ez dute” izena du Katixa Agirreren azken eleberriak, eta amek egin behar ez dituztenak eta isilpean egiten dituztenak dakartza azalera. Ama batek urtebete inguruko bere niniak hiltzen ditu, eta horren berri dauka ama izan berri den idazle batek. Gertaera horrekin obsesionatzen da idazlea, ulertu egin nahi du nola iristen den bat bere umeak hiltzera, eta horretaz idaztea erabakitzen du (erabaki baino gehiago, ezin du ebitatu, benetako idazle batek bezala). Horretaz doa nobela, baina baita ere narratzailea den protagonistak nola bizi duen amatasuna idazle izanda, eta nola bizi duen idazletza ama izanda.
Gertaerek eta gogoetek, bi alderdiek dute pisu berbera nobelan, batak bestea elikatzen du eta interes berberaz irakurtzen dira; idazleak abilezia harrigarriz tartekatzen ditu bi eratako pasarteak, informazioa doitasunez dosifikatuz, eta irakurlea ez da kasik ohartzen batetik besterako pasaeraz, berezko jario batean bezala. Horretan laguntzen dute bai idazleak darabilen hizkuntza eraginkor eta zuzenak, bai xehetasunei erreparatzeko gaitasunak, irudietan zein ideietan. Esaterako, pertsonaiak deskribatzeko orduan, ez zaigu esaten nolakoak diren, haien keinu eta ekintzen bidez erakusten zaigu, horregatik dira hain zorrotzak (eta, beraz, sakonak) pertsonaien erretratuak. Eta hau guztiau, egilearen bereizgarria den ironia etengabearekin; ez erasorako ironia bat, baizik eta bizitzaren aurreko jarrera bat, norbere burua ere hartzen eta onartzen duena.
Liburu honek ispiluaren aurrean jartzen du irakurlea, batez ere emakumezkoa (tamalez, oraindik emakumeon esparruan bakarrik egiten direlako gurasotasuna, lana eta identitatea uztartzearen inguruko hausnarketak). Geure buruari esatera ausartzen ez garenak aurpegiaren aurrean jartzen dizkigu, edonolakoa dela ere gure esperientzia, bizitza, ideologia: ama onak izan nahi dugunok, ama txarrak garenok, ama izatean beldurrez betetzen garenok, ama izatean geure esentzia galtzearen beldur garenok, ama izan nahi ez dugunok, idazle izan nahi dugunok… Eta hori da, hain zuzen ere, nobela honetatik gehien gustatu zaidana: kontraesanak ebatzi gabe kontraesanean egote hori, eta kontraesana onartzea eta halere aurrera egitea. Feminismo mota hori. Nobela honetan pertsonaiak, kontatzen diren gogoetak, ekintzak, istorioak… ez dira modu bakar batekoak, beltzak ala zuriak, ez dira bata izatetik bestea izatera pasatzen ere, ñabarduraz betetako gradazio horretan hara eta hona dabiltza, gristasunaren gama zabalean: gu geu ere, gure bizitzak ere, horrelakoak garelako.
Idazleak liburuan erabilitako hitz bat neure eginez, esango dut liburu hau maistralan bat dela.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez