kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Txipiroiak bere beltzean / Rafa Egiguren / Susa, 2019

Narraziorako irrika ludikoa Hasier Rekondo / Deia, 2020-03-28

Faustoren hitzaurrean Goethek ohartarazi zigun: “Nobedadeen leihatilatik berriki heldu ikusle batek nolatan aurki dezake literaturak eskatzen dituen lasaitasuna eta irudimenaren bizitasuna”. Rafa Egigurenek (Hernani, 1948) lasaitasun eta bizitasun horiek ditu ardatz aspaldiko partez argitaratu duen ipuin bilduma honetan, eta beste gauza inportante bat gehituko dio: umore fina. Txipiroiak bere beltzean (Susa, 2019) honi ez zaio erraz puntua hartzen presazko lehen irakurketa batean, bai narratzaileak erakusten duen grina aseezinaren eta moldakaitzaren ondorioz, bai gaien, moldeen, zein ikuspuntu narratiboen aniztasunaren eraginez.

Oso oparoa izan ez arren Egiguren idazle zaildua dugu, azken entregak Chevrolet tropikala (2007) nobela eta Gauza guztiak (2011) saiakera izan dira. Betidanik jorratu du Ekialde Urrunarekiko zaletasuna (oraingo honetan, Txina eta Japoniarekin zerikusirik duten zenbait istorio tartekatzen ditu). Hamahiru ipuinez osatu liburu honetan, egungo Euskal Herriko kontradikzio nagusienen muinetan, non gatazka politikoaren zuri-beltzeko oroimenak eta oihartzunak ere atzematen baitira, kokatu daitezkeen narrazioak zein erlijioaren gaineko hausnarketak landu ditu, besteak beste. Horrela bada, idazteko estilo zuzen eta arin baten jabe, J.P. Sartreren existentzialismoaren eragina nabarmena da, ideia nagusi batek ehunduta: besteen aurrean erakutsi behar dugunak erabat mugatzen gaitu izaki gisa, haien aurrean simulatu beharrean baikara. Txarrena, beharbada, simulakro horrekin geure ispiluaren aurrean ere jarraitu beharra.

Gai ugari jorratu nahi izate horrek apika zenbait ipuinetan nolabaiteko anabasa sortzen du, batez ere Ekialdeko erreferentziak eta Euskal Herrikoak larregi gurutzatzen direnean, zenbait kontakizunetan sakontzeko aukera eza sumatzen baita, nolabaiteko errealismo magikoaren kutsua duen O Pão de Açúcar narrazioa iruditu zait ahulena. Horrezaz gain, irakurlea galdu egiten da nobelen zirriborroak izan litezkeen eta ipuinetan geratu diren kontakizunetan, Ad maiorem Dei gloriam da azken horren adibiderik argiena. Baina, halere, kontatzeko modu kaotiko horrek, Ekialdeko ukitua duen kaosa nahi bada, badu bere xarma, batez ere gure literaturaren ildo pisutsu nagusietatik ihes egiten baitu, nolabaiteko naiftasuna ematen baitie narrazio guztiei, eta hori eskertzekoa da.

Liburuak goia jotzen du distantziaren teknika narratiboa lantzen duen Itzalaren gorazarre narrazioan. George Perec-ek aitzindarietako bat izan zuen ikuspuntu aseptikotik, xurgagailu zanpatu biribil bat da narratzailea, kuroko xurgagailu japoniarra, morroia. Japoniako teatro klasikoaren pertsonaia batek ere izen bera du. “Agertokiaren ardura domestikoa eramaten du antzerkia jokatu bitartean; beraz, badu gure lanarekin antza eta, itxuraz, eredu jarri nahi izan dute”. Xurgagailuak gure etxeetako gaitz nagusiak antzemango ditu: morroiak eta antzezle hipokritak gara. Alta bada, gu izateko dugun aukera bakarra mozorroez biluztea da, pertsonalitateaz, nahi bada gehiegi sakondu gabe, gauzak eta pertsonak behatzea, kontatzea, xurgatzea.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak