« Bitartean eskutik helduta | Arropa estuei tamaina hartzen »
Txipiroiak bere beltzean / Rafa Egiguren / Susa, 2019
Dibertitzeko literatura Aiora Sampedro / Berria, 2020-02-09
Normalean liburu baten izenburua irakurtzean irakurleak sumatu dezake zein estilotatik begira dagoen idatzita lana. Oraingo honetan, Rafa Egigurenen Txipiroiak bere beltzean liburua eskuetan hartzean, lehen begiradan ezin zaio antzik eman ez gaiari, ez formatuari. Eta esango nuke eskertzen dela, tarteka, ia halako birjintasun sentsazio batez ekitea irakurketari.
Idazlearen aurreko lanak gogoan, egile hernaniarrak argitaratutako azken narrazio lanera, hau da, Chevrolet tropikala eleberrira doakio pentsamendua irakurleari, ia hamabi urte pasatu baitira azken lan hura argitaratu zenetik. Era berean, Egigurenen lehen lana ere etorri zait gogora lehen begiratuan, Txipiroiren bat edo beste poema-liburua, eta, hari begira, badirudi badela hernaniarraren ekoizpen guztia, hasieratik amaierara, gurutzatu dezakeen hari ikusezin baten oihartzuna: lehen lanetatik antzematen zaion ekialde urrunarekiko lilura eta narrazioan ludikotasunerako joera mantentzen baitira. Esan izan da bi horiek direla idazleari ahots berezi batez enuntziatzeko aukera ematen dioten elementuak.
Txipiroiak bere beltzean hamahiru narrazioz osatutako kontakizun bilduma dugu, eta denetan agertzen dira etengabeko mugimenduarekiko eta, bereziki, ekialdeko munduarekiko harremanarekiko fideltasun bat gordetzen duten elementuak: batzuetan, kontakizuna ekialdeko herrialdeetan kokatutako bidaietan oinarrituko da; eta, beste batzuetan, Euskal Herrian kokatutako kontakizunek zerikusia izango dute ekialdeko munduko kulturako gertakizunekin. Hala ere, erreferenteen zehaztasunak ez du kontakizunen gaien aniztasuna mugatzen: badira familiako kideen heriotzaren ingurukoak, atzerriko euskara irakasleen pasarteei buruzkoak edo gure historiaren memorian arakatzen dutenak nahiz eguneroko jarduna errepasatzen dutenak.
Bestalde, eta formari dagokionez, tonu arinean idatzitako ipuinak dira Egigurenenak. Literatura jolaserako baliabidetzat hartzen duen idazlearen arrastoa agerikoa da lan guztietan, eta baita azken honetan ere. Prosa bizkorra da gipuzkoarrak ondutakoa, pertsonaiei eta haien hitzei lekua egiten diena; azken finean, erritmo biziz istorioak kontatzean oinarritzen den literaturaz ari gara hemen. Alde horretatik etor daiteke lanaren ahuldaderik nabarmenena; testuei zenbaitetan mamira joatea falta zaielako sentsazioa izan baitut.
Bestalde, nola begiratzen den, badu alde horretatik mesedegarria gertatzen den konturik ere: transzenditzeko egiten den literaturatik urrun jarriko nuke nik Egigurenen lana. Entretenitzeko eta denbora-tarte dibertitu bat pasatzeko helburu gehiagoz idatzitako testuak dira hauek, literaturaren historian arakatzen hasteko xedez idatzitakoak baino gehiago. Hori bereziki eskertu dut lana leitzeko orduan, gure literaturako lanetan usu ageri diren tonu pesimista eta kritikotik urruntzeak irakurleari askatasun puntua ematen diolako.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez