kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Kabitu ezina / Aintzane Usandizaga / Elkar, 2019

Garen piztiak Ibon Egaña / Deia, 2019-06-22

Animalia ugari dabiltza Aintzane Usandizagaren lehen ipuin liburuko narrazioetan sartu-aterean: lagunak zaintzeko eskatu dion zakurraren uhalari lotuta dabil Judith Lola ipuinean, beti itzulia ezkerreruntz egiten duen arraina dauka arrainontzian Imanolek Kabitu ezina narrazioan, mutiko garaian bere lehengusuak katu eta oiloei emandako tratua dakar gogora narratzaileak Asperduraren biografia kontakizunean, eta gizakiaren eta intsektuaren mugara eramango du pertsonaia bat Ovi ipuinak. Ez dago esan beharrik, ordea, gizon-emakumeak eta giza harremanak direla Kabitu ezina bildumako protagonistak, eta animaliak haien ispilu eta batzuetan ifrentzu direla. Bikote-harremanen hondoratzearen testigu (edo eragile?) dira batzuetan animaliak, gizatasunaren mugez gogoeta egiteko senide hurbilekoak bestetan, zaintza-lanen zamaz gogoetatzeko bitartekoa inoiz.

Arroztasuna egunerokora dakarten piztiak ere badira animaliak narrazio hauetan. Izan ere, Usandizagaren liburuko kontakizun asko egunerokotasunaren eta arroztasunaren arteko mugetan olgatzen dira; egoera arrunt, anodinoetan elementu arrotzak eta inoiz fantastikoak agertzen dira, hura aztoratzera datozenak. Lagunarteko bazkari bat, bikote-bidaia bat, familiako juntadizo bat edo lan-elkarrizketa bat abiapuntua dira beste norabait iristeko. Errealitateak hainbat geruza dituela iradoki eta haiek esploratzen dituzte ipuin hauek; narrazio zenbaitetan itxurazko errealitatearen eta haren azpian egosten denaren arteko tartea, esaten denaren eta esaten ez denaren artekoa miatzen du egileak. Bi geruzen kontrajarpenaren bidez jartzen ditu agerian instituzio sozial gertukoen baitako gezurrak, esan gabekoak, hipokrisiak edo inbidiak (kuadrilla, familia edo bikote barrukoak). Aldika, berriz, iradoki egiten dira bestelako errealitate-printza batzuk, denbora-espazioen koordenadak zalantzan jarriz, edo galdera soil baten bidez.

Molde ezberdineko ipuinak ondu ditu Usandizagak errealitate-geruza horiekin, eta hainbat ipuingintza-tradizioren oihartzunak jasotzen ditu liburuak. Eider Rodriguezen Bihotz handiegia etorri zaio irakurle honi gogora Lola narrazioan, Iban Zalduaren nitasun eszindituak Hamar urte barrun, eta Samantha Schweblinen arroztasunaren zipriztinak han-hemenka. Kontamoldeak ere askotarikoak dira, perspektibismoa, bakarrizketa edo ipuin ia erabat dialogatuak lekuko, eta hartara ipuin sorta aberats eta askotarikoa da emaitza. Pili Aguadoren ilustrazio iradokorrez jantzita publikatu diren ipuin hauetako askok irudi indartsuak, oso bisualak dituzte barruan, animaliekin lotuak haietako batzuk, eta inpresioa ematen du irudiok izan direla narrazioak sortzerakoan abiapuntu. Haatik, uste dut kasu batzuetan irudiak bere horretan ez direla gai narrazio osoari eusteko, eta zenbaitetan galdu egiten dela tentsio narratiboa, ipuin luzeagoetan bereziki. Kontakizunaren abiaburuan dagoen asmoaz galdetzera eraman naute ipuinek batzuetan, asmotik emaitzara tarte bat badagoela iradokiz beharbada. Elkarrizketen bizitasunean eta irudiak sortzeko gaitasunean ikusi dizkiot bertute nagusienak liburuari, baita ahots propioa osatzeko ahaleginean ere. Bide luzeago baten lehen urratsa izango ahal da Kabitu ezina.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak