kritiken hemeroteka

8.530 kritika

« | »

Azeri-dantza / Mila Salterain / Txalaparta, 2017

XVI. mendeko erresistentziak Peru Iparragirre / Berria, 2018-03-18

Mila Salterainen (Durango, Bizkaia, 1955) bigarren nobela da Azeri-dantza (Txalaparta, 2017). Joan den urte amaieran ikusi zuen argia, Durangoko Azokaren bezperetan. Bere lehen liburua bezala, eleberri historikoa da hau ere. XII. mendean kokatuta zegoen Erresumaren ilunsentia (Txalaparta, 2014), XVI. mendeko lehen urteetan hau, 1512ko Nafarroako Erresumaren inbasioaren garaian, hain zuzen ere. Biek ala biek dute Durangaldea gertaleku.

Tabiran —Durango hiria gaur egun— abiatzen da kontakizuna, eta Osantza Aranguren protagonistaren nondik-norakoak jarraituz ematen du Gaztelak Nafarroaren aurka ekindako gerrak Durangaldean izan zituen ondorioen berri. Gaztelako koroaren aginduetara Nafarroari eraso beharrean Nafarroako Erresuma defendatzeko borrokan aritu ziren pertsonaia batzuen berri ematen du nobelak, hainbat pertsonaia eta gertakari historikotan oinarrituta.

Nobela mardula da Azeri-dantza, dokumentazio lan handian oinarritzen dena, eta eleberriaren baitako istorioek orduko bizitzaren berri izateko balio dute: egoera sozioekonomikoa, ohitura eta tradizio kultural eta erlijiosoak… Behe Erdi Aroko azken mementoetako gizartearen funtzionamendua ageri da liburuan, Osantzaren, 20 urte inguruko emakume gazte bizkorraren, perspektibatik.

Hainbat hari narratibok zeharkatzen dute eleberria: Osantza Aranguren protagonistaren eta Tabirako alkate Martin Arteagaren arteko harremana da bat; Nafarroako konkista eta haren aurkako erresistentziaren antolaketarena beste bat; Funesko Petrik XII. mendean egin zuen Iruñeko Biblia ilustratu heretikoaren —eta Arteaga eta Aranguren familien— misterioarena bestea. Horiek eta beste hainbat azpi-trama txirikordatzen dira Erdi Aro amaierako egunerokotasuneko gorabehera eta tirabirekin. Horrekin lotuta, mamu baten gisa ageri da inkisizioa eleberrian zehar, lauso hasieran, baina amaierarako oso argi, Osantzak egiaz gertatutakoaren berri izandakoan, Gaztelaren eta Elizaren —eta, zeharka, beste hainbat botere faktikoren— errepresioaren tresna gisa.

Idazkerari dagokionez, aipagarria da Salterainek erabiltzen dituen hizkuntza eta hizkeren aberastasuna. Hainbat elkarrizketa eta gogoeta bere horretan ematen ditu, izan garaiko gazteleraz, euskalki desberdinetan edo latinez —azken honetan testuen transkripzioak, batez ere—, eta bestelakoan euskara batua darabil gehienbat, garaiari eta inguruari dagokien lexiko berezituz jantzia.

Eleberrian barneratzea kostatu zaidan arren —pertsonaien, lekuaren eta garaiaren aurkezpen patxadatsuari tramaren geldotasuna gehitzen zaio—, atalez atal errime egiten du aurrera istorioak. Zalantza izan dut pasarte batzuetan hainbat xehetasun ematea ezinbestekoa ote zen, data, datu eta bestelako informazio konkretuak —istorioa historian kokatzen dutenak— erritmoa balaztatzen baitute tarteka. Trama gidatzen duen intrigak sortzen duen tentsioak amaiera arte eusten dio, ordea, bukaeran korapiloak askatzen direnean istorioa osotasunean ulertzeko beharrezko informazioa ematen delarik, irakurleari kontakizunaren irudi osoa erakutsiz. Merezi du iraganeko garai eta lekuetara itzultzeko indarra egiteak, liburuak kontatzen duen istorioa ez baita soilik XVI. mendeaz ari, orainaldiaz ere ari da.

Azken kritikak

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak