« Ene motzean, eta uste zuloan | Burutik dagoen arima handi bat »
Zaldi beltzak zeruan / Txomin Peillen / Pamiela, 2018
Alderdi iluna Javier Rojo / El Diario Vasco, 2018-02-24
Askotan euskal literatura gaztetasunaren diktadurapean mugitzen dela iruditzen zait. Badakit baieztapen hau oso kategorikoa dela, edonola ere, gaztetasuna besterik gabe balio bat dela ematen du. Eta ondorio batekin, oso erraz ahazten baitira garai batean garrantzitsuak izan ziren idazleak. Txomin Peillenen izena irakurtzean sentsazio hori berpiztu zait. Garai batean Txomin Peillen literaturaren berrikuntzaren erdigunean egon zen, gai eta ideologiaren aldetik euskal literaturaren ohiko bideetatik harantz joaten saiatu baitzen. “Zaharren” aurka bide berriak urratu nahi zituen gazte horietako bat izan baitzen bera ere. Baina urteak pasatu dira, eta denbora igarotzean Txomin Peillen bazterrean geratuz joan bada ere, aitzindaria izan zen literatura beltzaren alorrean, “Zaldi beltzak zeruan” izenburuko narrazio liburu honetan ikus daitekeenez. Bertan “Gauaz ibiltzen dana” nobelatik (1967) ateratako hiru kapitulu eta bost narrazio berri ageri dira.
Diferentziak diferentzia, liburu honetan agertzen diren testu guztiek ezaugarri nabarmen bat konpartitzen dute: gizakiak gaizkirako duen joera. Berdin dio gertakariak Milanon edota Mexikon kokatuta dauden, berdin dio oraingoak edo orain laurogei urtekoak diren, gizakiak ez du inolako eskrupulurik edozein basatikeria egiteko bere asmoa lortzeko. Eta joera hau nabarmenagoa da gizakia boteretsuago den heinean. Gure inguruan planteamendu honek izugarrizko astinaldia ekarri zuen, ideologia tradizional baten ustez idilikoa zen baserriak idilikotik gutxi zuela erakutsi baitzuen. Bortizkeria, batez ere boteretsuen aldetik heltzen den bortizkeria, nagusi zen Peillenek plazaratzen zituen narrazioetan. Horrez gainera, idazkeraren aldetik ere aldaketa nabarmena ikusi ahal zen bere testuetan, hegoaldean G. Arestik egindakoaren ildotik, ahozko hizkuntzara hurbiltzen baitzen estilo ariketa ederrak alde batera utzita. Irakurtzea merezi duen liburua, gauza berri asko lehendik asmatuta daudela konturatzeko gutxienez.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez