« Ene motzean, eta uste zuloan | Burutik dagoen arima handi bat »
Zaldi beltzak zeruan / Txomin Peillen / Pamiela, 2018
Alderdi iluna Javier Rojo / El Diario Vasco, 2018-02-24
Askotan euskal literatura gaztetasunaren diktadurapean mugitzen dela iruditzen zait. Badakit baieztapen hau oso kategorikoa dela, edonola ere, gaztetasuna besterik gabe balio bat dela ematen du. Eta ondorio batekin, oso erraz ahazten baitira garai batean garrantzitsuak izan ziren idazleak. Txomin Peillenen izena irakurtzean sentsazio hori berpiztu zait. Garai batean Txomin Peillen literaturaren berrikuntzaren erdigunean egon zen, gai eta ideologiaren aldetik euskal literaturaren ohiko bideetatik harantz joaten saiatu baitzen. “Zaharren” aurka bide berriak urratu nahi zituen gazte horietako bat izan baitzen bera ere. Baina urteak pasatu dira, eta denbora igarotzean Txomin Peillen bazterrean geratuz joan bada ere, aitzindaria izan zen literatura beltzaren alorrean, “Zaldi beltzak zeruan” izenburuko narrazio liburu honetan ikus daitekeenez. Bertan “Gauaz ibiltzen dana” nobelatik (1967) ateratako hiru kapitulu eta bost narrazio berri ageri dira.
Diferentziak diferentzia, liburu honetan agertzen diren testu guztiek ezaugarri nabarmen bat konpartitzen dute: gizakiak gaizkirako duen joera. Berdin dio gertakariak Milanon edota Mexikon kokatuta dauden, berdin dio oraingoak edo orain laurogei urtekoak diren, gizakiak ez du inolako eskrupulurik edozein basatikeria egiteko bere asmoa lortzeko. Eta joera hau nabarmenagoa da gizakia boteretsuago den heinean. Gure inguruan planteamendu honek izugarrizko astinaldia ekarri zuen, ideologia tradizional baten ustez idilikoa zen baserriak idilikotik gutxi zuela erakutsi baitzuen. Bortizkeria, batez ere boteretsuen aldetik heltzen den bortizkeria, nagusi zen Peillenek plazaratzen zituen narrazioetan. Horrez gainera, idazkeraren aldetik ere aldaketa nabarmena ikusi ahal zen bere testuetan, hegoaldean G. Arestik egindakoaren ildotik, ahozko hizkuntzara hurbiltzen baitzen estilo ariketa ederrak alde batera utzita. Irakurtzea merezi duen liburua, gauza berri asko lehendik asmatuta daudela konturatzeko gutxienez.
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Asier Urkiza
Eresia
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren
Mikel Asurmendi
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi